جنگ الكترونيك Electronic warfare | ناصر جبرائیل اوغلی

جنگ الکترونیک Electronic warfare

جنگ الکترونیک اصطلاحی است که بیان کننده کاربرد الکترونیک و امواج الکترومغناطیس در نبردهاست. این کاربردها میتواند شامل ارتباطات رادیویی، ایجاد اختلال در ارتباطات رادیویی دشمن، شنود یا استراق سمع مکالمات دشمن باشد. امروزه کاربردهای نوین دیگری به جنگ الکترونیک افزوده شده از جمله هدایت نفرات و موشکها به کمک دستگاههای الکترونیکی. از جمله دستگاهای به کار رفته در جنگ الکترونیک می توان به ذستگاه پارازیت انداز شعاع اصلی اشاره کرد که با ایجاد چگالی از انرژی در مسیر سیگنال فرستاده شده به آن نویز اضافه کرده و رادار را مختل می‌کند اما می توان آن را شناسایی کرد و از بین برد

تحولات شگرفی در جمع آوری، ذخیره سازی، پردازش، انتقال و ارائه اطلاعات و همینطور سازمان هایی که از افزایش اطلاعات منتفع است ، در حال رخ دادن است . اطلاعات در حال تبدیل شدن به یک منبع استراتژیک است و می تواند خود را به عنوان یک عنصر بانفوذ و ارزشمند در عصر فراصنعتی، همانند نقش سرمایه و کار در عصر صنعتی، مطرح کند. انقلاب اطلاعات در حال به چالش کشیدن طراحی سازمان های زیادی است. این انقلاب، سلسله مراتب سازمان هایی که بصورت متعارف طراحی شده اند را از هم می پاشد و به مرور زمان از بین می برد. انقلاب اطلاعات اغلب قدرت را به نفع بازیگران کوچک تر و ضعیف تر اشاعه و توزیع مجدد می کند. این انقلاب از مرزهای فعلی مسئولیت ها عبور می کند و مرزهای جدیدی برای این مسئولیت ها ترسیم می کند و عموماً سیستم های بسته را مجبور به باز شدن می کند. انقلاب اطلاعات می تواند موجب تغییر جهت در چگونگی کشمکش بین جوامع و هم چگونگی برپایی جنگ توسط نیروها شود.
جنگ اطلاعاتی یک اصطلاح نسبتاً جدید است که در سال های گذشته به واژه نامه اصطلاحات نظامی وارد شده است. البته مفهوم استفاده از اطلاعات در جنگ قدمتی طولانی دارد. ظهور اصطلاح جنگ اطلاعاتی و اهمیت روزافزون آن با انقلاب اطلاعات ارتباط مستقیم دارد. باور همگانی براین است که چنین انقلابی آنقدر قدرتمند و دامنه تأثیر آن آنقدر گسترده است که می تواند بعد جدیدی در جنگ یا اصلاً سبک جدیدی از جنگ را تعریف کند.
مارتین لیبیکی، از محققان برجسته مؤسسه مطالعات استراتژیک در دانشگاه دفاع ملی، در کتاب «جنگ اطلاعاتی چیست؟» می نویسد:
«تلاش برای درک مفهوم جنگ اطلاعاتی مانند این است که چند نفر نابینا بخواهند با لمس کردن بخش های مختلف یک فیل بگویند که این موجود چیست. کسی که پایش را لمس کند می گوید این یک درخت است، نفر دیگری که دم آن را لمس کند می گوید این یک طناب است و الی آخر. جنگ اطلاعاتی نیز مشابه یک فیل شامل اجزای مختلف و متعددی می شود. بنابراین هنگام تعریف این مفهوم باید حتی الامکان نگرش جامع نگرانه داشت تا همه ابعاد مختلف همزمان مد نظر قرار گیرند».
گفته لیبیک در واقع به حقیقت پیوست و تا سال ۱۹۹۰ که وزارت دفاع آمریکا یک تعریف رسمی ارائه نمود شاهد بحث ها و تعاریف متعددی در این باره هستیم. وزارت دفاع آمریکا در اواخر دهه ۱۹۹۰ تعریف رسمی زیر را ارائه نمود: «جنگ اطلاعاتی عبارت است از اقدام های اتخاذ شده برای تحقق برتری اطلاعاتی که از طریق تأثیرگذاری بر اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی دشمن از استراتژی ملی پشتیبانی کرده و در عین حال اطلاعات و سیستم های خودی را ارتقا بخشیده و از آنها دفاع می کند».
همانطور که مشخص است در تعریف فوق بر اهمیت پشتیبانی از «استراتژی نظامی» تأکید شده و بنابراین اقدام هایی که در محیط اطلاعاتی انجام شده و ارتباط مستقیمی با استراتژی نظامی ندارد، مد نظر قرار نمی گیرند.
مارتین لیبیکی ضمن وفادار ماندن به تعریف کاملاً نظامی از جنگ اطلاعاتی هفت شکل مختلف جنگ اطلاعاتی را به شرح زیر نام می برد:
جنگ فرماندهی: که هدف آن قطع کردن سر دشمن، یعنی از بین بردن مغز متفکر دشمن، است.
جنگ بر پایه اطلاعات: که مشتمل از طراحی، حفاظت و ممانعت از دسترسی به سیستم هایی است که برای برتری بر فضای نبرد در جستجوی دانش کافی هستند.
جنگ الکترونیک: تکنیک های رادیویی، الکترونیک، یا رمزنگاری.
جنگ روانی: که در آن از اطلاعات برای تغییر ذهنیت و طرز فکر دوستان، بی طرف ها و دشمنان استفاده می شود.
جنگ هکرها: که در آن به سیستم های رایانه ای حمله می شود.
جنگ اطلاعاتی اقتصادی: ایجاد مانع در برابر اطلاعات یا تسهیل جریان اطلاعات با هدف کسب برتری اقتصادی.
جنگ سایبر: ترکیبی از همه موارد شش گانه فوق
Cyber بخشی از کلمه Cybernetics است. پس ابتدا باید معنی این کلمه را بدانیم. کلمه Cybernetics را نخستین بار Norbert Wiener به کار برده است. او در تعریف این کلمه گفته است: «ما تصمیم گرفته ایم کلیت مطالعات نظری کنترل و ارتباطات در ماشین و موجودات زنده را سایبرنتیکس بنامیم.» سایبرنتیکس ریشه در کلمه لاتین «Gubernetes» دارد. این کلمه به معنی کنترل رفتار ها به منظور هدایت، اعمال قدرت حاکمیت، قانونمند کردن، تحت سلطه قرار دادن، مهار کردن و فرماندهی است. خود این واژه لاتین نیز ریشه در کلمه یونانی Kubernetes-pilot دارد. Pilot به معنی حاکم و فرمانده ـ به ویژه ناخدای کشتی و خلبان هواپیماست. از طرف دیگر s در Cybernetics به معنی علم یا مطالعه است. پس می شود علم یا «مطالعه نظام کنترل ارتباطی ـ اطلاعاتی» در موجودات زنده و ماشین. این کلمه در بعضی از متون، به اختصار «فرمان شناسی» ترجمه شده است.
* جنگ سایبر چیست؟
به هدایت عملیات نظامی بر اساس قوانین حاکم بر اطلاعات، جنگ سایبر گویند. هدف از این نوع جنگ، تخریب سیستم های اطلاعاتی و ارتباطاتی است ؛ تلاش این جنگ در جهت شناسایی مسائلی است که دشمن بشدت از آن محافظت می کند؛ این جنگ حرکتی در جهت تغییردهی «توازن اطلاعات و دانش» به نفع یک طرف است، به خصوص اگر توازن نیروها برقرار نباشد. در واقع، به کمک دانش، سرمایه و نیروی کاری کمتری هزینه خواهد گردید.
این جنگ از فناوری های گوناگونی بهره می برد. از موارد برجسته این نوع فناوری ها می توان به فرماندهی و کنترل برای رسیدن به هوشمندی، توزیع و پردازش برای رسیدن به ارتباطات تاکتیکی، تثبیت موقعیت و شناخت هویت دوست و دشمن در زمینه مبادلات سیستم های جنگی هوشمند اشاره کرد. همچنین این نوع فناوری ها می توانند موجب اغفال، فریب و ایجاد اختلال در تجهیزات ارتباطاتی و اطلاعاتی دشمن شده و راهی جهت نفوذ به آن پیدا کنند.
جنگ سایبر الزامات گسترده ای برای دکترین و سازمان های نظامی هم دارد. حرکت به سمت ساختار شبکه ای تا حدودی نیازمند فرماندهی و کنترل غیرمتمرکز است؛ اما این همه مطلب نیست؛ فناوری جدید با تأمین نگاه بهتری از بالا(اصل قضیه)، سبب بهبود مدیریت پیچیدگی ها می شود.
سلاح های سایبر شامل موارد زیر می شود:
ابزارهای آفندی مانند ویروس های رایانه ای، اسب های تروا، ابزارهای عدم دسترسی به سرویس
ابزارهای دارای کاربری دو منظوره مانند اسکنرهای آسیب پذیری پورت و ابزارهای پایش شبکه
ابزارهای پدافندی مانند رمزنگاری و دیواره آتش
در جنگ سایبر انواع نفوذگران، حمله ها و اهداف عبارتند از:
گروه نفوذگران کلاه سفید: هر کسی که با دانش خود بتواند از سد موانع امنیتی یک شبکه بگذرد و به داخل شبکه راه پیدا کند، اما اقدام خرابکارانه ای انجام ندهد را یک هکر کلاه سفید می خوانند. هکرهای کلاه سفید متخصصین شبکه ای هستند که سوراخ های امنیتی شبکه را پیدا می کنند و به مسئولان گزارش می دهند.
گروه نفوذگران کلاه سیاه: به این گروه کراکر (Cracker) می گویند. این افراد آدم هایی هستند که با دانشی که دارند وارد رایانه قربانی خود شده و به دستکاری اطلاعات و یا جاسوسی کردن و یا پخش کردن ویروس و غیره می پردازند.
گروه نفوذگران کلاه خاکستری: شاید سخت ترین کار توصیف حوزه این گروه از نفوذگرهاست. این گروه از نفوذگرها بنا به تعریفی حدواسط دو تعریف گذشته است.
گروه نفوذگران کلاه صورتی: این افراد آدم های کم سوادی هستند که فقط با چند
نرم افزار به خرابکاری و آزار و اذیت بقیه اقدام می کنند.
ظهور عصر سایبر مفاهیم و مبانی متعددی از زندگی دوران صنعتی را دستخوش تغییر و تحول قرار داده است که از جمله آن می توان به بحث «جنگ» اشاره نمود. انقلاب اطلاعات به گونه ای مفهوم نبرد را تغییر داد که بیش از این دیگر شاهد نبرد فرسایشی خونین نیروهای نظامی نخواهیم بود. در عوض، نیروهای کوچک و چالاکی که به اطلاعات بلادرنگ ماهواره ها و حسگرهای صحنه نبرد مسلح شده اند، با سرعت اعجاب آوری به محل های غیرمنتظره حمله می برند. در جنگ، فاتح و پیروز کسی است که می تواند از اطلاعات برای ازبین بردن «ابهام فضای جنگ» (که دشمن را فراگرفته است) استفاده کند. جنگ سایبر می تواند موجب خلق دکترین های جدید در زمینه انواع نیروهای موردنیاز، و اینکه چگونه و کجا باید آنان را مستقر کرد تا بتوان به دشمن حمله ور شد. این که چطور و چه نوع کامپیوترها، حسگرها، شبکه ها و پایگاه داده ها در چه موقعیتی قرار گیرند، اهمیتی هم سطح با نحوه استقرار بمب افکن ها و عملیات پشتیبانی آن ها (در گذشته) دارد. جنگ سایبر می تواند همان «حمله رعدآسای قرن بیستم در قرن بیست و یکم» (به عنوان ابتکاری در جنگ) باشد. پائین ترین سطح جنگ سایبر، مبین اهمیت گسترش اطلاعات در جنگ است: فرماندهی و کنترل، ارتباطات و آگاهی، می تواند در شناسایی، تعیین موقعیت، فهمیدن و اغفال دشمن (قبل از اینکه دشمن این کار را انجام دهد) مثمرثمر باشد. شاید صحنه نبرد در عصر فراصنعتی، تغییرات بنیادینی را در اثر انقلاب فناوری اطلاعات به خود ببیند. افزایش وسعت و عمق میدان نبرد و بهبود مستمر دقت و تخریب کنندگی تسلیحات متعارف، اهمیت اطلاعات را به جایی رسانده است که برتری تنها از این بعد می تواند معنا داشته باشد و مزایای منسجمی را برای فاتح جنگ داشته باشد.

همراه با رشد فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی چهره جنگ‌های نظامی در دنیا نیز تغییر کرده و انواع جدیدی از جنگ پا به عرصه وجود گذاشته است.
جنگ الکترونیک، جنگ اینترنتی، جنگ رایانه‌ای، جنگ مجازی، جنگ اطلاعاتی، جنگ روانی، جنگ رسانه‌ای و جنگ‌های فضایی همانند جنگ ستارگان اصطلاحاتی هستند که این روزها در ادبیات سیاسی و نظامی در سطح بین‌الملل مطرح می‌باشند.

امروزه به خاطر پیشرفت در تکنولوژی ارتباطات و الکترونیک جنگ‌ها به سمت الکترونیکی شدن پیش می‌رود. یعنی جنگ‌ها از حالت سنتی و لشگرکشی کم‌کم خارج می‌شود و بیشتر تجهیزات الکترونیکی است که می‌تواند هدایت موشک‌ها، تانک‌ها و حتی هواپیماها را از راه دور بر عهده بگیرد. از طرف دیگر خود تجهیزات نظامی که انسان در هدایت آن‌ها دخیل است از ابزارهای الکترونیکی پیشرفته‌ای استفاده می‌کنند که به عنوان یک چشم الکترونیکی برای ما کار می‌کنند که می‌توانند اهداف را ردیابی و آشکارسازی کنند و هدف را از بین ببرند.
باید توجه داشت که ضد جنگ الکترونیک هم وجود دارد یعنی تولیدکنندگان تجهیزات نظامی خود، سلاح‌هایی را برای خنثی‌سازی کارآیی این ادوات می‌سازند به عنوان مثال اگر رادار موشکی هدفی را دنبال می‌کند تا به آن برخورد کند هدف می‌تواند به وسیله پارازیت‌اندازهایی، سیگنال‌های ارسال شده به موشک را مورد هجوم قرارداده، با آن‌ها تداخل کند و مانع برخورد موشک به هدف گردد. کلیه تجهیزاتی که با امواج الکترونیکی کار می‌کنند می‌توانند با تداخل امواج و اختلال در آن‌ها کارایی لازم را از دست بدهند. یا آن‌ها را به گونه‌ای می سازند که از دید رادار پنهان بمانند همانند هواپیماهای به اصطلاح نامرئی که آمریکا در جنگ عراق و افغانستان از آن‌ها استفاده کرد، این هواپیماها سیگنال‌هایی را که برای شناسایی به سوی آن‌ها ارسال می‌شوند منعکس نمی‌کنند که به گیرنده به عنوان مثال ماهواره برسد تا آشکارسازی انجام دهد.
در جنگ اخیر آمریکا در عراق از بمب‌های الکترومغناطیسی استفاده می‌شد که بعد از رها شدن از هواپیما و منفجرشدن تشعشعات الکترو مغناطیسی قوی به وجود می‌آورد و نتیجتا” باعث می‌شد که تمام ارتباطات رادیویی، بی‌سیم و وسایل ارتباطاتی نظامی و غیرنظامی تا شعاع چندین کیلومتر مختل شود. در این جنگ از بمب‌های گرافیکی هم استفاده می‌شد که سبب می‌شد هیچ نوع ارتباطاتی حتی با سیم هم صورت نپذیرد.
جنگ الکترونیک انواع و اقسامی دارد خود جنگ الکترونیک، ضد جنگ الکترونیک و ضد ضد جنگ الکترونیک که اینها همه بر می‌گردد به خنثی کردن حمله الکترونیکی و دفاع در برابر آن.

مطابق تئوری آنتونی گیدنز جامعه‌شناس و فیلسوف برجسته انگلیسی در نظریه « اطلاعات و دولت- ملت» نیروهای نظامی و ارتش‌ها بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده اطلاعات در جوامع به شمار می‌روند بر این اساس بی‌جهت نیست که بزرگ‌ترین شبکه اطلاعاتی دنیا یعنی اینترنت پروژه‌ای است که توسط وزارت جنگ آمریکا « پنتاگون» ابداع، طراحی و گسترش یافته است. اکنون نیز برخی اخبار محرمانه حکایت از ابداع نسل جدید اینترنت با عنوان اینترنت ۲ به میان آمده که مجددا” توسط پنتاگون در حال طراحی است. گفته می‌شود بر خلاف اینترنت ۱ که پس از دهه اول عمر خود از پوسته پروژه آرپانت خارج شد و ماهیت عمومی یافت اینترنت ۲ قرار است یک پروژه صددرصد نظامی باقی بماند. در پروژه اینترنت ۲ هر وسیله نظامی در صحنه جنگ تبدیل به یک گره الکترونیکی می‌شود که قابلیت انتقال و ترانسفر اطلاعات را در حجم بالا دارا می‌باشد.
بخش اعظم عملیات‌های انجام شده در جنگ‌های اخیر آمریکا از جنگ بوسنی گرفته تا جنگ‌های دوم خلیج فارس، افغانستان و عراق مبتنی بر سیستم‌های پیشرفته جنگ الکترونیک « جنگال» بوده است در این نوع جنگ شناسایی نقاط هدف در خاک طرفین درگیر در جنگ و حملات الکترونیکی به سیستم‌های ارتباطاتی، مخابراتی، الکترونیکی، نظامی، ماهواره‌ای، شبکه‌های اطلاع‌رسانی و سیستم‌های جنگ‌افزاری از اهداف مهم محسوب می‌شود علاوه بر آن در جنگ الکترونیک پنهان‌سازی تجهیزات و ادوات خودی از طریق تکنیک نامرئی‌سازی، ارسال پارازیت و کورکردن رادارها مدنظر است. استفاده از ماهواره‌های جاسوسی و نظامی و نیز هواپیماهای دورپرواز و بدون سرنشین کاربرد فراوانی دارد. گفته می‌شود بخشی از پروژه هواپیماهای بدون سرنشین که عملیات‌های شناسایی و جنگ‌الکترونیک را انجام می‌دهد موسوم به « پریداتورها» می‌باشد که پایگاه منطقه‌ای آن در عراق مستقر شده است.
مورد هایی نیز وجود دارد که طی آن چیپ‌های کارگذاشته شده در پرینترهای فروخته شده به دولت عراق طی سال‌های قبل از جنگ عراق کار انتقال اطلاعات به آمریکا را انجام می‌دادند.
متکی شدن بسیاری از سیستم‌های نظامی به GPS یا همان سیستم موقعیت‌یاب جغرافیایی جدا از ویژگی‌های منحصر به فرد خدماتی آن به دلیل اتکا به ماهواره‌های تحت سلطه آمریکا می‌تواند یک آسیب‌پذیری جدید برای سیستم‌های نظامی محسوب شود.برخی گزارش‌ها حکایت از ردیابی اعضای گروه تروریستی بن‌لادن توسط آمریکایی‌ها با استفاده از موبایل‌های ماهواره‌ای دارد.

مـیـدان جـنـگ الکـترونیک Battlefield Electronic و ابزارهاى جنگ الکترونیک Measures Electronic واژه هاى مترادفى هستند که معناى واحدى دارند ، و آن به کارگیرى عـلوم کـاربـردى جـدیـد -بـه ویـژه عـلوم مـرتـبـط بـا حـوزه الکـتـرونـیک نظامى – در خدمت تـاکـتـیـکـهـاى تـهـاجـمى و تدافعى نظامى و نیز به کارگیرى این علوم براى مقابله با تدابیر الکترونیک دشمن و بى اثر ساختن آنها مى باشد. در این جنگ سیستم هاى زیر به کار گرفته مى شوند:

سیستم هاى نظامى هشدار دهنده و شناسایى :

هشدار و شناسایى دو ماءموریت مستقل اند.

(systems detection and warning military) مـامـوریـت سـیـسـتـم هـاى هـشـداردهـنـده جـلوگـیـرى از غـافلگیرى تاکتیکى است و سیستم هاى شناسایى ماموریت پیام رسانى دربـاره انـجـام یـا احـتـمـال انـجـام تـهـاجـم و مـیـزان نـزدیـکـى ، مـحـل اسـتـقـرار، حـجـم و نـوع فـعالیت و سلاح دشمن را به عهده دارند. اما ماءموریت هشدار، فـراگـیـرتـر از ایـن اسـت ؛ زیـرا عـلاوه بـر عـمـلیـات شـنـاسـایـى ، فـرآیـنـد تحلیل و اتخاذ تصمیم مناسب ، پس از دریافت اطلاعات لازم از انواع تجهیزات الکترونیک را نـیـز بـر عـهـده دارد. شـیـوه هـاى هـشـدار از گـذشـتـه تـا کـنـون دسـتـخـوش تـحـول فـراوان گـشـتـه اسـت . در جـنـگهاى قدیم از نیروهاى انسانى همچون دیدبان و از حیوانات براى شناسایى نزدیک نیروهاى دشمن استفاده مى شده است . در آستانه ورود به سـال ۱۹۱۴ م . اسـتـفـاده از دوربـیـن و تـلسـکـوپ و وسایل ارتباطى بى سیم و با سیم همچون ابزارهاى جنگى به صورت امرى عادى درآمد. در جـنـگ جـهـانـى یـکم نورافکن هاى شناسایى و مُنوّرها، به میزان بسیار گسترده اى به منظور مشاهده هواپیماها و نیروهاى مهاجم در شب به کار گرفته شد. چنانکه -در چارچوبى مـحـدودتـر- تجهیزات شنیدارى مجهز به آژیرهاى ویژه نیز براى تعیین موقعیت هواپیماها بـه کار گرفته شد. در جنگ جهانى دوم اختراعاتى با تکنیک پیشرفته تر مانند رادار و وسـایـل ارتـباطى بى سیم ، به ویژه در زمینه امواج با فرکانس بسیار بالا، وارد میدان شد. به کارگیرى این تجهیزات در برترى هوایى بریتانیا تاءثیرى تعیین کننده داشت . بـا ورود سـلاح اتـمـى در سـال ۱۹۴۵ م و تـکـثـیـر سـریـع آنها در سالهاى بعد و نیز پـیدایش موشک هاى قاره پیما، ابعاد جدیدى ظهور کرد که موجب افزایش توان غافلگیرى در جنگ شد. در این اوضاع و احوال بود که نیاز به سیستم هاى هشدار بهنگام نیز افزایش یـافـت . از ایـن رو، همه توان تلاشهاى علمى و فناورى در راستاى تاءمین نیازهاى نظامى بـه کـار گـرفته شد و در زمینه ساماندهى ، شناسایى و هشدار، به ویژه در ارتباط با هـواپـیـمـاهـاى جت و ملخدار، بالگرد ، زیردریایى ها، ماهواره ها و… تجهیزات متنوعى به ظهور رسید.

ایـن سـیـسـتـمـهـا ابـزارهـاى گوناگونى ، مثل تلویزیون ، لیزر، شناسایى مغناطیسى و شـنـیـدارى ، دسـتـگـاه هـاى شـنـاسایى مجهز به اشعه مادون قرمز، دستگاه هاى شناسایى پـرتـوهـاى اتـمـى و تـجـهـیـزات شـنـاسـایـى شـیمیایى را به کار مى گیرد. تجهیزات شناسایى شاهد تغییرات فراوانى بوده که مهم ترى نشان اینها است :

الف . تجهیزات شناسایى استفاده کننده از امواج الکترو مغناطیسى مانند امواج نور مرئى و امـواج نـور غـیـرمـرئى (اشـعـه مـادون قرمز و اشعه لیزر)، امواج رادار و دیگر امواج بى سیمى . در زمینه تجهیزات دیدارى تحول جدیدى پدید آمد که در ابتکار تجهیزات دید در شـب و جـنـگ شبانه خلاصه مى گردد. در تجهیزات شناسایى مجهز به اشعه مادون قرمز نـیـز تـحـولات چـنـدى پـدیـد آمـد کـه از تـوانـایـى شـنـاسـایـى نـقـاط داغ مـثـل مـوتـور مـاشـین ، هواپیما، موشک و آتش اردوگاه ها برخوردار است . به طورى که مى تـوانـد اخـتـلاف درجه حرارت اجسام گوناگون را تمیز دهد. در زمینه رادار پیشرفتهایى صـورت گـرفـت کـه زمینه به تجهیزات شناسایى بى سیم تجهیزات گیرنده حساسى بـراى رهـگـیـرى امـواج ارسـالى بـى سـیـمـى و سـیستم هاى دریافت امواج رادارى دشمن و استنباط هشدار مناسب از آنها و تجهیزات بى سیمى جهت یاب در چارچوب فرکانس هاى بى سـیمى قابل استفاده براى شناسایى انفجارهاى اتمى که انرژى بسیار زیادى را آزاد مى کند اختراع گردید.

ب . تجهیزات شناسایى شنیدارى براى شناسایى دشمن در زیر آب و بر فراز زمین

ج . تـجـهـیـزات شـنـاسـایـى امواج (Geophones) که در زمینه ره گیرى امواج صوتى عبورکننده از لایه هاى خاک و شناسایى نفوذ افراد با تجهیزات دشمن کاربرد دارد.

د. تجهیزات شناسایى مغناطیسى (Magneometers): که براى شناسایى اجسام بزرگ فـلزى کـه تـحـرکـاتـشـان بـر هـر نـقـطـه اى از میدان مغناطیسى زمین تاءثیرگذار است . مـثـل : زیـردریـایـى هـا، کاروانهاى نظامى فرازمینى ، این تجهیزات هم به وسیله هواپیما قابل حمل اند و هم قابلیت نصب درون زمین را دارند.

ه‍ . تـجـهـیـزات شـنـاسـایـى تـشعشعات اتمى : عبارت است از تجهیزات سنجش پرتوهاى حاصل از انفجارهاى اتمى . این تجهیزات در هواپیما، موشک ها و ماهواره ها کاربرد دارند.

و. تـجـهـیـزات شـنـاسـایى شیمیایى : این تجهیزات قابلیت شناسایى بوها و ترشحات حاصله از جسم انسان را که به میزان اندکى در فضا پخش مى شود داراست .

ایـن تـجـهیزات به طور مخفیانه در میدان نبرد کار گذاشته مى شود و در حوزه فعالیتش ‍ رفت وآمد نیروهاى دشمن را شناسایى مى کند.

الف . ساخت سامانه هاى دفاع هوایى : رکن اصلى این سامانه ها به کارگیرى رادارها در اندازه ها و اشکال گوناگون ، به کارگیرى تجهیزاتى که هواپیماهاى دوست را از دشمن تـمـیـز مـى دهـد و هـشـدار کـاذب ، بـه ویـژه در حـالت بـه کـارگـیـرى وسـایـل رادارى فـریـبـنـده مـى باشد. از مشهورترین سامانه هاى هشداردهنده سامانه ساج (SAGE) آمـریـکـایـى و سـامـانه نادج VNADGE اروپایى کشورهاى عضو ناتو است . سامانه ژاپنى شبیه به سامانه کشورهاى عضو ناتو مى باشد. اتحاد شوروى (سابق ) نیز از سامانه شناسایى بسیار پیشرفته ى پیچیده و بسیار سرى برخوردار بود.

ب . سـامـانـه هـاى هشدار ضدموشکهاى قاره پیما: این سامانه ها در نیمه دوم قرن بیستم و پـس از تـجـهـیـز مـوشـکـهاى قاره پیما به کلاهک هاى هسته اى ، اختراع شدند. این سامانه تشکیل مى شود از شبکه هاى رادارى عظیم زمینى که امواج داراى فرکانس هاى بسیار بالا و فـوق بـالا را بـه کـار مـى گـیـرد، بـه پـیـمـایـش آسـمـان اقـدام و اجـرام در حال پرواز در آن را دنبال مى کند. این سامانه به وسیله شبکه هاى رادارى ویژه شناسایى فـوق خـط دیـد پـشـتـیـبـانـى مـى شـود کـه از تـوان شـنـاسـایـى مـوشـکـهـاى در حـال حـرکـت در طـبـقـات بـالاى جـو بـرخـوردار است . نیز ماهواره هاى مجهز به دستگاه هاى شناسایى مادون قرمز آنها را پشتیبانى مى کند.

ج . ساماندهى ضدموشکهاى قاره پیما: این سامانه ها از سامانه هاى پیشین ، پیچیده ترند و شـامـل سـامـانـه هـاى هـشـدار و تـعیین هدف هاى خاص آنها مى باشد. این سامانه از شبکه رادارى بـزرگـى تـشـکـیـل مـى گـردد کـه مـاءمـوریتش تعیین مسیر درگیر شدن با هدف و بـازشـناسى هدف هاى حقیقى از هدفهاى کاذب و چیرگى بر اقدامات پدافندى الکترونیک است .

د- سامانه هایی که برای پى گیرى اجرام فضایى طراحى شده اند و رادارهایى گوناگون با اندازه هایى بسیار بـزرگ را در خـدمت دارند. ویژگى عمده این سامانه ها سرعت در انجام عملیات تعقیب و نیز تـوان تـعـقـیب چند شى ء به طور همزمان است . به منظور افزایش کارآیى آنها تلسکوپ هایى روى آنها نصب گردیده که ماءموریتشان انجام تعقیب دیدارىِ ماهواره هایى است که در مدارهاى به نسبت پایین پیرامون زمین در حال حرکت اند.

و. شـنـاسـایـى جـوى : در ایـن نـوع شناسایى انواع هواپیما،هلى کوپتر، هواپیماى بدون سـرنـشـین ، سکوهاى پرنده ، ماهواره و موشک به کار گرفته مى شود. براى موفقیت این تـجـهـیـزات در مـاءمـوریـت هـاى شـنـاسایى ، آنها را به انواع سیستم هاى شناسایى مانند تـجـهیزات دید در شب ، تجهیزات شناسایى مغناطیسى و دستگاه هاى شناسایى انفجارهاى اتمى مجهز مى سازند.

ه‍ . سامانه هاى شناسایى نفوذ دشمن و دفاع از پایگاه ها و تاءسیسات نظامى .

تـجـهـیـزات فـرمـانـدهـى و کـنـتـرل Command and control equipment

این تجهیزات بر فناورى کامپیوتر مبتنى است که در خدمت نیروهاى مسلح قرار مى گیرد و در مـاءمـوریت هاى فراوانى جایگزین افراد مى گردد: برخى از آنها اطلاعات را از سیستم هاى شناسایى دریافت و به منظور محاسبه و تعیین دقیق اماکن فعالیت دشمن و شناخت نوع و جـهـت ایـن فـعـالیـت آنـهـا را تـنـظـیـم و تـحـلیـل مـى کـنـنـد. در هـمـیـن حـال کـامـپـیـوتـرهاى دیگرى به انتشار و دریافت امواج رادارى اقدام مى کنند و به منظور تـعـیین سرچشمه فعالیت ، با در نظر گرفتن توپوگرافى زمین آنها را مورد تجهیزات تعیین هدف دقیق آتش توپخانه است ؛ به این ترتیب که با استفاده از داده هاى دستگاه هاى شـنـاسـایـى ، مـخـتـصـات هـدف را تـعـیـیـن مـى کند، آن گاه فرمان لازم را به دستگاه هاى اتـومـاتیکى که کارشان تعیین سمت و اجراى آتشبارى است صادر مى کند. خلاصه این که عـمـلیـات تـبـدیـل اطـلاعـات و داده هـاى سـیـسـتـم هـاى هـشـدار بـه فـرامـیـن روشـن و قـابـل اسـتـفاده ، مقدمه ورود به میدان جنگ الکترونیک است و مغزهاى الکترونیک بخش لاینفک آنـهـا مـحسوب مى گردد. ابرقدرتها سخت در تلاشند تا سیستم ها و تجهیزات پیشرفته اى تولید کنند که بتواند نوع و مشخصات سلاح هایى را که باید بر ضد هدف هاى معین بـه کـارگـیـرى شود تعیین کنند، به طورى که بتوان آنها را در مقیاس گسترده و نیز در سطوح به نسبت پایین نظامى (مثل فرماندهى لشکرها و تیپ ها) به کار گرفت . تصویر روشـنى را از فعل و انفعالات میدان نبرد، بى آنکه نیازى به کشتى یا مراکز دیده بانى بوده باشد، در اختیار داشت .

سیستم هاى ناوبرى Navigational equipment

هماهنگ با سیستم هاى پیشین ، تجهیزات ناوبرى نیز ناگزیر باید ارتقا مى یافت و دقت هـدف گـیـرى سـلاح هاى گوناگون تضمین مى گردید. بسیارى از تجهیزات در راستاى اهداف ناوبرى و به کارگیرى آنها در ناوهاى فضایى و دریایى و انواع سلاح ها ارتقا یافت و در این فرآیند سیستم هاى زیر اختراع شد:

الف . سـیـسـتم هاى ناوبرى و هدایت الکترونیک چشمى با استفاده از فناورى تلویزیون : مثل بمب هاى هواپیماهاى آمریکایى ((وال آى )) Walleye و هابوس Habos که هر دوى آنها بـه وسـیـله سـیـسـتـم تـلویـزیـونـى هـدایـت مـى شـود. نـحـوه عـمـل بـه ایـن صـورت اسـت که خلبان هدفى را که روى صفحه تلویزیون نصب شده در نـوک بـمب درست مقابل هدف قرار گیرد، آن گاه به طور خودکار به سوى هدف شلیک مى کند.

ب . سـیـسـتـم نـاوبـرى و هـدایـت الکـتـرونـیـک مـجـهـز به لیزر مانند بمب هاى هواپیمایى هوشمندSmart Bombsآمریکایى هدایت شونده به وسیله اشعه لیزر: در این روش از دو هـواپیما استفاده مى شود. هواپیماى اول پرتو لیزر را به سوى هدف موردنظر هدایت مى کـنـد و هـواپـیـمـاى دوم بـمـبى را که در پى نور منعکس شده از اشعه لیزر حرکت مى کند، شلیک مى کند.

ج . تـجـهـیـزات نـاوبـرى و هـدایـت الکـتـرونـیـک مـجـهـز بـه اشـعـه مـادون قـرمـز: مـثـل سـیـسـتـم مـوشـکـى زمـیـنـى ـ هـوایـى سـام ـ ۷ شـوروى (سـابـق ) کـه بـه وسـیله نفر حـمـل مـى گـردد و بـه طـرف اشـعه مادون قرمز منبعث از موتورهاى هواپیما هدف گیرى مى شود.

د. تـجـهـیـزات هـدایـت رادارى : مـثـل سـیـسـتـم رادار ((سـکـاى سـپوت )) Sky Spot Radar آمـریـکـایـى ، ایـن سـیـسـتـم بـه یـک مغز الکترونیک که مى تواند پس از دریافت اطلاعات مـربـوط بـه هدفى معین ، هواپیما را با دقت بسیار بالا به سوى آن هدف هدایت کند مجهز اسـت . ایـن در حـالتى است که فعالیت خلبان به حوزه اطلاعات دریافتى از رادار مذکور محدود بوده باشد.

ارتباطات الکترونیک

ارتـبـاطـات الکـتـرونـیـک تـشـکـیل مى شود از دستگاه هاى ارتباطى باسیم و بى سیم به شـکـل ویـژه کـه در ایـجاد ارتباط میان تجهیزات فوق الذکر و سلاح هاى متعلق به آنها و فـرمـاندهى تاکتیکى و استراتژیکى از اهمیت ویژه اى برخوردار است . با آن که این نوع از ارتـبـاطـات در گـذشـتـه شـنـاخته شده بود، طبیعت جنگ الکترونیک پیشرفت دستگاه هاى الکترونیک را به منظور وصول به هدف هاى زیر قطعى ساخت :

اطـلاعـات از مـنـابـع مـربـوط بـه پـایـگـاه هـاى فـرمـانـدهـى و کـنـتـرل بـه مـنـظـور اتـخـاذ تـصـمـیـم و عـکـس العـمل مناسب و پخش آنها در میان سلاح هاى گوناگون در حال تعامل با هدف . این امر موجب پیدایش شبکه هاى ارتباطى بسیار پیچیده اى گشت که از پایگاه هاى تقویت و انتقال ارتباطات و شبکه هاى ماهواره اى نظامى براى زیر پوشش قرار دادن همه کره زمین برخوردار بود.

فـناورى جنگ الکترونیک : ابزارهاى الکترونیک در جنگ هاى جدید به صورت اصلى ترین ابـزارهـاى تـسـلط بر نیروها و سلاح ها در میان ارتشهاى متخاصم درآمده است . به طورى کـه بـدون وجـود ابـزارهـاى الکـتـرونیک لازم ، حصول پیروزى براى آنها میسر نیست . با تـوجـه بـه تـعـریـفـى کـه از تـجـهـیـزات الکـتـرونـیـک بـه عـمـل آمـد، روشن مى شود که این ابزارها به طور اصولى در موارد زیر به کار گرفته مـى شـود: ۱. دسـتـیـابـى به اطلاعات موجود در میدانهاى نبرد، به عبارت دیگر اقدام به انـجـام مـاءمـوریـت هـاى شـناسایى به وسیله تجهیزات شناسایى و تجهیزات نظامى . ۲. تـسـلط بـر سـلاح ها و نیروها با به کارگیرى سیستم هاى هشدار و تجهیزات فرماندهى کنترل و نیز تجهیزات ناوبرى و هدایت .

از آنـجـا کـه بـرخـى از این تجهیزات ویژگى شناسایى شدن دارند به این معنا که به محض استفاده از آنها جایگاه و کدهایشان شناسایى مى گردد؛ مانند دستگاه هاى بى سیمى و رادارى کـه امـواج الکـتـرومـغـنـاطـیـسـى قابل دریافت انتشار مى دهند. و دستگاه هایى که پـرتـوهـاى غیرقابل دید با چشم منتشر مى کنند (مانند اشعه مادون قرمز و لیزر) اما امکان مـشـاهـد آنـهـا بـا وسـایـل مـنـاسـب مـمـکـن اسـت ، عـلوم کـاربـردى وسـایـل ضـد آنـهـا را بـه کار مى گیرد تا کارآیى آنها را کاهش دهد و این به نوبه خود مـوجـب پـیشرفت countermeasures گشته که هدف آنها شناخت ویژگى هاى شناسایى شوندگى و شناسایى وسایل و لوازم الکترونیک دشمن گشته است . مانند شناخت ویژگى هـاى شـنـاسـایـى شـونـدگـى رادار هـمـچـون فـرکـانـس امـواج نـاقـل ، نمایش ضربان در ثانیه ، میانگین تکرار ضربان در ثانیه ، میانگین چرخش آنتن یـا مـیـانـگـیـن پـیـمـایـش آنـتـن در یـک دقـیـقـه ، مـکـان رادار، شـکـل و حجم آنتن و ساماندهى رادار. هدف این کار تعیین پایگاه هاى تجهیزات الکترونیک و تـحـلیـل ویژگى هاى آنها براى دریافت اطلاعات لازم از نیروهاى دشمن است تا بتوان از این راه وسایل لازم را براى مقابله با او تدارک دید.

از ویـژگـى هـاى بـرجـسـته این تجهیزات ضدالکترونیک ، سرى بودن فعالیت آنهاست . زیـرا ایـنـهـا مـثـل ـ تـجهیزات ارسال بى سیمى و رادارى ـ دستگاه هایى هستند که در هنگام دریافت پیام قابل شناسایى نیستند.

ایـن تـجـهـیـزات چند ویژگى دیگر نیز دارند؛ مثل وسعت میزان شناسایى ، سهولت جابه جـایـى ـ بـه طـورى کـه مـى توان آن را در نقاط بسیار و دور از دشمن نصب کرد ـ ثبات و انـعـطـاف پـذیـرى در گردآورى اطلاعات و عدم اتکاى این تجهیزات به اوضاع جوى . از مهمترین تجهیزات ضدالکترونیک مورد استفاده به موارد زیر مى توان اشاره کرد:

الف . تجهیزات قابل حمل زمینى مثل تجهیزات شناسایى بى سیمى و رادارى زمینى .

ب . تجهیزات قابل حـمـل فـضـایـى ، مـانـنـد تـجـهـیـزات شـنـاسـایـى بـى سـیـمـى و رادارى قابل حمل به وسیله هواپیماهاى شناسایى .

ج . تـجـهـیـزات قـابـل حـمـل دریـایـى ، مـانـنـد تـجـهیزات شناسایى بى سیمى و رادارى قابل حمل به وسیله یگان هاى دریایى .

د. هواپیماهاى بدون سرنشین Drones که از زمین براى هدایت مى شود.

ه‍ . اطـلاعـات حـاصـل از بـه کـارگـیـرى نـیـروهـاى جـاسـوس مـجـهـز بـه وسایل اطلاعاتى قابل حمل .

به مقتضاى پیشرفت دائم فناورى نظامى ، موضوع تنها به مجادله اراده ها میان اقدامات و ابـزار الکـتـرونـیـک بـا اقـدامـات و تـجـهـیـزات ضـدالکـترونیک محدود نمى گردد، بلکه عـامـل تـازه اى بـه ایـن درگـیـرى وارد گـشـتـه کـه هـدف آن افـزایش اقدامات و تجهیزات الکترونیک در راستاى مقابله با اقدامات و تجهیزات ضدالکترونیک است

عوامل سلبى به دو نوع استتار و فریب الکترونیک تقسیم مى گردد.

الف . اقدامات استتار الکترونیک ؛

که به نوبه خود به دو گونه اقدام تقسیم مى گردد:

اقـدامـات اخـتـفـاى بـى سـیـمى ؛ اقداماتى که به منظور اختفاى فعالیت ارتباطات بى سـیـمـى انـجـام مـى گـیرد، مثل به کارگیرى تلگراف رادیویى با تجهیزات کدنویسى پـیـچیده در ارسال و دریافت ؛ به کارگیرى تجهیزات ارتباط بى سیمى در محیط جانبى انـفـرادى (B.S.S) در شـبـکـه هـا و رادارهـاى بـى سـیـمـى ؛ بـه کـارگـیـرى حـداقـل مـمـکـن قـدرت خـرج در پـیـام بـى سـیـمى براى برقرارى ارتباط؛ به کارگیرى تـجـهـیـزات بـى سـیـمـى بـا بـرد بـسـیـار کـوتـاه در سطح گروهان ها و دسته ها یا در ارتباطات نزدیک ، همانند تشکیلات دریایى و فضایى و به کارگیرى آنتن هاى رادیویى ، براى هدایت ارتباط در جهت دلخواه ؛ ارسال به منظور گرفتن فرصت شناسایى جایگاه ؛ سایت هاى ارسال از دشمن و مانور به وسیله فرکانس ها و شبکه هاى بى سیمى .

اقـدامات اختفاى رادارى ؛ شامل اقدامات امنیتى که براى استتار پرتوهاى رادار انجام مى گـردد. مـانند محدود ساختن زمان فعالیت رادارها که موجب کاهش فرصت دریافت پرتو آنها مى گردد و در نتیجه تعیین مفاهیم آنها و شناخت جایگاهشان از این طریق ؛ تعیین منطقه امنیتى یـا بـه کـارگـیـرى آنـتـنـى مـشـابـه هـنـگـام فـعـالیـت رادار بـه مـنـظـور کنترل ، هماهنگى یا آزمایش آنها، تهیه جداول فعالیت رادار با در نظر گرفتن عدم تکرار روزانـه ، هـفته گانه یا ماهانه براى فاصله هاى فعالیت ؛ کاهش شمار سایت هاى رادارى پـرتـوزا در یـک مـنـطـقـه ؛ بـه کـارگـیـرى آنـتـنـى مـشـابـه یـا انـتقال سایت هاى رادار به بیرون از منطقه شناسایى الکترونیک دشمن در هنگام تمرینات جـنـگـى ؛ روشـن کـردن سایت هاى رادار با کمترین نیروى خرج ممکن به طورى که بتواند هـدفـهـاى شـنـاسـایـى مـورد نـظـر را بـه انـجـام بـرسـانـد و در عـیـن حـال تـعـیـیـن دقـیـق مواضع آنها از سوى جاسوسى الکترونیک دشمن ممکن نباشد و دشمن در شناخت فرکانس هاى ثابت سایت ها و راه هاى کنترل دوباره این فرکانس ها گمراه شود.

چـنـیـن کـارى از راه تـغـیـیـر فـرکـانـس امـواج رادارى ناقل و تغییر میانگین ضربان ها و تغییر انواع رقمها و کدها و قرار دادن سایت ها در زیر پـوشـش هـاى ویـژه یـا ارتـفـاعات ممکن مى گردد، مشروط به این که به میزان شناسایى رادارى و مـانـور و گـسـتـرش در بـه کـارگـیـرى جـایـگـاه هـاى تـبـادل کـنـنـده و پرهیز از روشن کردن رادارها در هنگام اجراى اقدامهاى استتار تاکتیکى یا دیـده شـدن هـواپـیـمـاهـاى شـنـاسـایـى دشـمـن یـا در زمـان تـمـرکـز یـافـتـن سـایـت ها در مـحـل هـاى جـابـجایى و سرى نگهداشتن دستگاه هاى رادار یا فرکانس هایى جز در عملیات تهاجمى به کار گرفته نمى شود،

ب . اقدام هاى فریب الکترونیک ؛

و آن عـبـارت از سـلسـله اقـدامـهـایـى است که هدف آن به کارگیرى منظم پرتوها و امواج وسـایـل الکـتـرونـیـک دوسـت بـراى گـمـراه سـاخـتـن دشـمـن نـسـبـت بـه شـکـل واقـعـى تـجـمـع نـیـروهـا و اهـداف بـه ویـژه در اثـنـاى عملیات جنگى مى باشد. از مشهورترین شیوه هاى فریب الکترونیک به موارد زیر مى توان اشاره کرد: وضع قوانین انـعـطـاف نـاپـذیـر بـراى بـه کارگیرى تجهیزات الکترونیک در حین آماده باش عملیات جـنـگـى بـه مـنـظـور اسـتـتـار نیروها ـ در هنگام عملیات ـ و ایجاد این توهم در دشمن که در مـواضـع و نـیـروهـاى خـودى هیچ گونه تغییرى صورت نگرفته است ؛ تنظیم تجهیزات الکـتـرونـیـک در راسـتـاى دادن اطـلاعـات غـلط به نیروهاى اطلاعاتى دشمن درباره اوضاع نـیـروهـا، مـراکـز فـرمـانـدهـى ، پـایـگـاه هـاى رادارى خـودى و وانـمـود کـردن تـجـمـع وسـایـل الکـتـرونـیـک نـیـروهـاى عـمـل کـنـنـده در مـنـاطـق عـمـلیـاتـى ثـانـوى ؛ ایـجـاد اخـتـلال در شـبـکـه هـاى مـخابراتى دشمن با القاى فرامین و آموزشهاى گمراه کننده – این شـیـوه در هنگامى به کار گرفته مى شود که دشمن وقت کافى براى تعیین صحت و سقم آنها را نداشته باشد.

عـوامـل ایـجـابـى : اقـدامـهـا و ابـزارهـایـى هـستند که به هدف ایجاد آشفتگى در تجهیزات الکـتـرونـیـک دشـمـن و یـا نـابـودى آنـهـا بـه کـار گـرفـتـه مـى شـونـد؛ و در مـوارد ذیل خلاصه مى گردند:

اقـدامات پارازیت و فریب الکترونیک : هدف از این اقدام ها استتار هدف هاى حقیقى از راه ایـجـاد اخـتـلال در تـجـهـیـزات ارسـال پیام دشمن و صفحه نمایش تجهیزات رادارى آن به صورتى ویژه است . از جمله این اقدامات موارد زیر است :

الف . پـخـش امـواج با قدرت بالا به صورت پیوسته بر روى امواج مورد استفاده دشمن به طورى که آنها را به طور کامل از کار آنها از طریق تجهیزاتى که هواپیماها به طور مـعـمـول حـمـل مـى کـنـنـد، امـکـان پـذیـر نـیـسـت . چـه بـسـا کـه مـوج ارسـال دشـمـن شـناخته شده نیست و در این حالت انجام عملیات پارازیت در حوزه همه امواج صـورت مـى گـیـرد. بـه مـنـظـور پـرهـیـز از عـمـلیـات اخـتـلال ، رادارهـا اقـدام بـه تـغـیـیـر امواج خود مى کنند. این موضوع بر اهمیت ویژه سرعت انـتقال امواج مثل اقدامات ضداختلال مى افزاید؛ و این نیز به نوبه خودش منجر به ساخت تجهیزاتى گردیده که مى تواند امواجش را با هر ضربانى تغییر دهد.

ب . اخـتـلال از طـریـق مـحـو، بـه ایـن تـرتـیـب کـه تـجـهـیـزات اختلال همه امواج را از راه ایجاد اختلال کوتاه مدت بر روى هر یک از امواج محو و این کار را به طور متناوب تکرار مى کنند.

ج . اخـتـلال از طـریـق تـکـرار: در ایـن روش دسـتـگـاه هاى خودى رمزهاى دشمن را دریافت و فـرکـانـس هاى مشابهى را پخش مى کنند که به دشمن اطلاعات غلط مى دهد، یا چنان مداخله مى کنند که در پاسخگویى به فرکانس ها تاءخیر ساده اى صورت گیرد و موجب فریب دشـمـن شـود. بـراى مـقـابـله بـا ایـن نـوع اخـتـلال از رمـزهایى استفاده مى شود که تغییر فـرکـانس هاى آنها از برنامه مشخصى پیروى مى کند به طورى که تقلید از آنها ناممکن است .

د. افشاندن شمار فراوانى نوار فلزى در فضا به منظور ایجاد نوعى ((غبار الکترونیک )) کـه مـشاهده هواپیما از میان آنها دشوار مى گردد. چنین کارى از طریق پایه هاى ویژه اى کـه بـه وسیله هواپیما حمل مى گردد انجام پذیر است . معایب این شیوه در این خلاصه مى شـود کـه ایـن نـوارهـا بـه سـرعـت در دنـبـال هواپیما آشکار مى گردد و علاوه بر آن امکان تشخیص آنها از هواپیما نیز به دلیل اختلاف سرعت آنها وجود دارد.

ه‍ . کاستن از کارآیى رادارها از طریق مواد داراى خاصیت انعکاسى ضعیف یا استفاده از نقشه هـایـى کـه بـه مـیـزان بـسـیـار انـواع ویـژه اى از روغـنـهـایـى کـه تـوان جـذب امـواج الکترومغناطیسى را دارا هستند.

و. بـه کـارگـیـرى وسـایـل گمراه کننده گرمازا در مقابله با تجهیزاتى که داراى اشعه مـادون قـرمز هستند؛ مانند پرتاب بالون یا فورانهاى گرمایى به منظور گمراه سازى موشکهاى ضدهواپیمایى هدایت شونده به وسیله پرتو مادون قرمز.

نابودسازى وسایل الکترونیک : هدف از این کار آن است که تجهیزات الکترونیک دشمن پـس از تـعـیـیـن جـایـگـاه آنـهـا، بـا بـه کـارگـیـرى وسـایـل شـنـاسـایـى الکـتـرونـیـک و دیـگـر روشـهـاى مـعـمـول نـظـامـى مـورد حـمـله قرار گیرد. از سوى دیگر سلاح هاى تاکتیکى پیشرفته اى اختراع شده که خود هدایت کننده به سوى هدفهاى رادارى هستند، مانند موشک ((شرایک )) که پـرتـوهـاى مـنـبـعـث از آنـتن رادار را دریافت مى کند و آن را براى هدایت خودش به کار مى گیرد و هدف را نابود مى سازد.

وسـایـل و تـجـهـیـزاتـى کـه تـا ایـن جـا از آنـها سخن گفتیم ، یعنى همان ابزارى که جنگ الکـتـرونـیک را ممکن ساخته است ، در شمارى از رویارویى هایى که پس از جنگ جهانى دوم انـجـام گـرفـت بـه کـار گـرفـتـه شـد. ایـن مـیـادیـن کـارآیـى و ضـعـف و محدودیتهاى این وسایل و تجهیزات را آشکار ساخت . از نمونه هاى این جنگ مى توان به جنگ الکترونیک در ویتنام و جنگ الکترونیک در خاورمیانه اشاره کرد.

۵ . جنگ سرد الکترونیک

بـه مـجموعه عملیاتهاى تجسسى الکترونیک دستگاه هاى اطلاعاتى دولتها در هنگام جنگ و صلح ، جنگ سرد الکترونیک گفته مى شود. مـتـهـم بـه پـرتـاب بـالونـهـاى حامل دستگاههاى جاسوسى روى خاک آن کشور به منظور تصویربردارى از مؤ سسه هاى نظامى و صنعتى کرد.

ایـن رویـداد از آغـاز ایـجـاد تحولى بزرگ در ابزار و راه هاى گردآورى اخبار و اطلاعات پـرده بـرداشـت . پـس از آن بـا فـنـاورى پـیـشـرفـتـه روز وسـایـل گـونـاگـونـى در زمـینه هاى الکترونیک و فعالیتهاى جاسوسى و ضدجاسوسى اخـتـراع شـد. از آن جـمـله هـواپـیـمـاى شـنـاسـایـى آمـریـکـا ((یـو ـ ۲)) بـود کـه در سـال ۱۹۶۰ در آسمان شوروى ساقط گردید. در حادثه ((آرم سفارت آمریکا)) در ۱۹۶۰ نـیـز جاسوس هاى روسى گفت وگوهاى دفتر سفارت آمریکا در مسکو را به وسیله دستگاه هـاى الکـتـرونـیـکـى شـنـود کـردنـد. در سـال ۱۹۶۸ کـشتى جاسوسى بى سیم آمریکایى ((پـیـوبـل Pueble)) بـه وسـیـله جمهورى دموکراتیک خلق کره به اسارت درآمد؛ و ساخت کشتى جاسوسى ((لیبرتى )) از نمونه هاى دیگر بود.

امـروزه مـشـهـور است که هواپیماها و ماهواره هاى جاسوسى متعلق به دستگاه هاى اطلاعاتى دولتـهـاى بـزرگ ، نـه تـنـهـا در زمـان جـنـگ ، بـلکـه در زمـان صـلح نـیـز فـعـال هـستند و اطلاعات موردنظرشان را درباره تاءسیسات نظامى ، صنعتى ، اقتصادى ، مـحـصـولات زراعـى ، جارى شدن سیلاب ها، مناطق و خشک سالى و دیگر اطلاعاتى که آنان رابـه ارزیـابـى وضعیت اقتصادى و نظامى کشورهاى موردنظرشان کمک مى کند، گرد مى آورنـد، و مـى کـوشـنـد تـا بـر پایه این اطلاعات به حساسیت هاى سیاسى آن کشور پى ببرند.

دسـتـگـاه هـاى جاسوسى ، متناسب با توان و امکاناتشان ، انواع ابزارهاى الکترونیکى را بـراى دریـافـت اطـلاعـات سـرّى مـورد نـظـرشـان بـه کـار مـى گـیـرنـد. از مـهـم تـریـن وسایل الکترونیک به الف . وسایل قابل حمل زمینى مانند تجهیزات شناسایى بى سیمى و رادارى زمینى .

ب . وسایل قابل حمل فضایى مانند تجهیزات شناسایى بى سیمى و رادارى و تجهیزات تصویربردارى با اشعه مادون قرمز قابل حمل به وسیله هواپیماها یا ماهواره هاى نظامى .

ج . تـجـهـیـزات قـابـل حـمـل دریـایـى ؛ مـثـل تـجـهـیـزات شـنـاسـایى بى سیمى و رادارى قابل حمل به وسیله یگانهاى دریایى اعم از نظامى یا تجارى .

د. هـواپـیـمـاهـاى جـاسـوسـى بـدون سـرنـشـین Drones که از زمین به وسیله دستگاه هاى کـنـتـرل از راه دور زمـیـنـى control Remote بـراى شـنـاسـایى مواضع دشمن هدایت مى شوند.

ه‍ . جـاسـوسـى بـا بـه کـارگـیـرى مـاءمـوران سـرى مـجـهـز بـه تـجـهـیـزات شـناسایى قـابـل حمل و ابزار و وسایل جاسوسى پیشرفته اى که براى ماءموریتهاى گوناگون و در انـدازه هـاى مـخـتلف ساخته شده است . از ویژگى هاى این تجهیزات ارزان بودن قیمت و سـادگـى آمـوزش آنـهـا در مـقـایـسـه با تجهیزات جاسوسى سابق الذکر است ؛ که از مهم ترین آنها موارد ذیل است:

تجهیزات جاسوسى الکترونیک از گفت وگوهایى که در مکانهاى پیچیده در جریان است .

الف . مـیـکـروفـونـهـاى بـى سـیـم : ایـن مـیـکـروفـون هـا تـجـهـیـزات ارسـال پـیـام بـى سـیـمى کوچکى هستند که در قالب هاى گوناگونى استتار مى شوند. انـدازه هـاى آنـهـا از انـدازه یـک پـاکـت سـیـگـار تـا یـک تـمـبر پستى در نوسان است . این وسـایـل بـه مـیـکـروفـون هاى حساسى براى ضبط صدا و نیز باطریهاى خشک کم حجمى مـجـهـز هـسـتـند که آنها را با نیروى برق براى مدت ده تا صدها ساعت شارژ مى کند. این مـیـکروفون ها مخفیانه به وسیله جاسوس ها در آنها به وسیله دستگاه هاى پیام گیر مجهز بـه مـوج اف .ام FM کـه در اتـاق مـجـاور و یـا در سـاخـتمانى در فاصله ده تا صدها متر متناسب با نوع و توان در دستگاه مورد استفاده کار گذاشته مى شود دریافت مى گردد.

ب . مـیـکـروفـون هـاى بـاسـیـم : ایـن مـیـکـروفـون هـا بـه طـور مـعـمـول دسـتـگـاه هـاى کـوچـکـى هـسـتـنـد و بـراى آن کـه جـلب تـوجـه نـکـنـنـد بـه شـکـل هاى گوناگونى ساخته مى شوند. میکروفون استتار مى شود و به وسیله یک سیم بـرق نـازک کـه جـلب تـوجـه نـمـى کـنـد بـه دسـتـگـاه ضـبـط صـوت مـتـصـل مـى گـردد. سـپس ضبط صوت در همان اتاق یا اتاق مجاور کار گذاشته مى شود. گـاهـى نـیـز از ضـبـط صـوت هـاى خـودکـار اسـتـفـاده مـى گـردد کـه بـا قـطـع و وصـل صـدا بـه طـور خودکار روشن و خاموش مى شود VoiceActivated . البته این امر نیازمند نیروى برق فراوان است .

ج . ضـبـط صـوت هـاى مـجـهـز بـه مـیـکـروفـون هـاى بـسـیـار حـسـاس ؛ کـه بـا وصـل و قطع صدا به کار مى افتد و خاموش مى شود. جاسوس ها این میکروفون ها را به هنگام گفت وگو با اشخاص ‍ موردنظر درون اتاق یا در لباس خودشان جاسازى مى کنند.

تجهیزات جاسوسى از طریق گفت وگوهاى تلفنى :

الف . تـجـهـیـزات بى سیم تغذیه کننده از تجهیزات تلفن ؛ آن عبارت است از تجهیزات فـرسـتـنـده بـسـیار کوچکى به اندازه یک قوطى کبریت به منبع نیروى برق نیاز ندارد، بلکه برق مورد نیازش ‍ را به صورت دایم از خود خط تلفن دریافت مى کند. این دستگاه در داخـل یـا خـارج دسـتـگـاه تـلفـن بـه سـیـسـتـم آن وصـل مـى شـود و از ایـن طـریـق پـیـام هـاى دریـافـتـى را بـه وسـیـله خـطـوط بـى سـیـم مـتـصـل بـه دسـتـگـاه دریـافـت مـجـهـز بـه مـوج اف ام در فـاصـله ۲۵۰۰ مـتـرى انتقال مى دهد. در ایـن شـیـوه شـخـص کـنـتـرل کـنـنـده بـایـد شـمـاره تـلفـن تـحـت کنترل را به وسیله تلفن خارجى از فاصله اى هر چه دورتر بگیرد. در این حالت تلفن زنـگ نـمـى خـورد؛ و گـیـرنـده شـمـاره هـمـه گـفـت وگـوهـاى داخـل اتـاق را مـى شـنـود. دسـتـگـاه تـلفـن ، بـدون آنـکـه هـیـچ یـک از حـاضـران داخـل اتـاق مـتـوجـه شـونـد، در واقـع بـه مـیـکـروفـون سـیـمـى تبدیل مى گردد.

ج . جـایـگـزیـن سـازى دکـمـه هـاى دسـتـگـاه تـلفـن بـا دسـتـگـاه دیـگـرى کـه از نـظـر شکل به طور کامل مشابه آن است اما به تجهیزات بى سیمى مجهز مى باشد.

ایـن دسـتگاه همه مکالمه ها را تا حدود صد متر انتقال مى دهد و به باطرى هم نیازى ندارد. چـرا کـه از بـرق خـود دسـتگاه تلفن تغذیه مى کند. امواج ارسالى این سیستم به وسیله دستگاه پیام گیر مجهز به اف .ام FM دریافت مى گردد.

تجهیزات ضبط سرى مکالمات

الف . میکروفون بى سیم : و آن عبارت است از دستگاه فرستنده کم حجمى که جاسوس در جـیـب خـود مـى گـذارد. این دستگاه میکروفون روکش داده اى دارد که در شکاف دکمه لباس ‍ جـاسـوس جـا مـى گـیـرد و بـه وسـیـله یـک نـوار الکـتـریـکـى ظـریـف به درون لباس او انـتـقـال مـى یـابـد. ارسـال پـیام از طریق یک دستگاه دریافت مجهز به موج اف ام FM تا مـسـافـت ۳۰۰ مـتـرى انـجـام مـى گـیـرد؛ و پـیـام هـاى ارسـالى را مـى تـوان از طـریـق اتصال دستگاه دریافت به یک دستگاه ضبط صوت ، ضبط کرد.

ب . کـیـف هـاى دسـتـى ویـژه اى وجـود دارد کـه بـه دسـتـگـاه ضـبـط و ارسـال مـجـهـز است ؛ و مى توان آن را از طریق دکمه اى مرکب در نزدیک دست نگهدارنده در داخل کیف کار گذاشت و پس از آن در حال قفل بودن کیف آن را به کار گرفت .

دستگاه هاى ارسال بى سیم مخصوص تعقیب اتومبیل ها

در این جا دو نوع دستگاه وجود دارد: داخلى و خارجى .

دسـتـگـاه تـعـقیب داخلى : دستگاه فرستنده کوچکى است که مى توان آن را در پایین موتور اتـومـبـیـل کـار گـذاشـت کـه بـا روشـن شـدن سـویـچ اتـومـبـیـل دسـتـگاه نیز اقدام به ارسال پیام کند. این دستگاه ها آهنگ هاى بریده بریده اى تـولیـد مى کنند که فرکانس آنها از ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ واحد در یک یا دو ثانیه (CPS) در نـوسـان اسـت . امـا دسـتـگـاه تـعـقـیـب خـارجـى : دسـتـگـاه پـیـشـرفـتـه اى اسـت مـتـشـکـل از مـنـبـع انـرژى و آنـتـن فـرسـتـنـده . ایـن دسـتـگـاه داخـل آهـن ربـایـى قـرار دارد کـه بـه هـر یـک از فـلزات زیـر مـاشـیـن مـحـکـم مـى چـسبد؛ و اصـول کـار آن مـشـابـه دسـتـگاه هاى پیشین است . پیام هاى ارسالى این دستگاه به وسیله دسـتـگـاه گـیـرنـده مـجـهـز بـه اف ام FM مـوجـود در اتومبیل هاى تعقیب کننده قابل دریافت است . نیروهاى کارشناس در شرایط عادى مى توانند اتـومـبـیـل را در مـنـطـقـه اى بـه قـطـر ۵/۱ مـایـل در داخـل شـهـرهـا و ۱۴ مایل در مناطق باز و صحرایى ، تعقیب الکترونیکى کنند.

دستگاه هاى جاسوسى مکالمات خارجى

عـمـلیـات شـنود گفت وگوهایى که در بیرون اتاق ها و اماکن بسته صورت مى گیرد، از جـنـبـه تـکـنـیـکـى بـسـیـار دشـوار و در بـسـیـارى از مـوارد بـى حاصل است . تنها شمار اندکى از دستگاه هاى الکترونیکى است که در این زمینه آن هم اغلب در امـاکـن تـشـکـیـل کـنـفـرانس ها و همایش هاى عمومى به کار گرفته مى شود. دستگاه هاى مـتـخـصـص جـاسوسى میکروفون هاى هدایت شونده اى دارند که مى توان آنها را به سوى تـجـمـع هـایـى بـه فـاصـله چـنـد صـد مـتـر هـدایـت و سـخـنـان ردوبـدل شـده در آنـجـا را دریـافـت کـرد. اما خارجى محدود است . بر برخى از مشکلات مى تـوان بـا بـه کـارگـیرى میکروفون هاى حساس بى سیمى و استتار آنها در جسم سگهاى آموزش دیده به منظور نزدیک شدن به منابع گفت وگو و گرفتن آنها به وسیله دستگاه هـاى دریـافـت کـنـنـده فـایـق آمـد. نـیز این میکروفون ها را مى توان در لباس کودکان کار گذاشت ؛ همان شیوه اى که در خلال اشغال فرانسه توسط آلمان نازى در جنگ جهانى دوم به کار گرفته شد.

اقدامات ضدجاسوسى الکترونیک

همان گونه که وسایل الکترونیکى فوق الذکر براى دست یابى به اطلاعات سرى ، در چـارچـوب جـنـگ سـرد الکـتـرونـیـک ، اخـتـراع گـردیـد، وسـایـل الکترونیکى ضد آنها نیز به منظور حفاظت از سرى بودن گفت وگوها و اطلاعات مـهـم و از مـیان بردن زحمت دریافت آنها به وسیله نیروهاى دشمن اختراع گردیده است . این اقدام ها دو جنبه دارد: سلبى و ایجابى . از جمله اقدام هاى سلبى به موارد زیر مى توان اشاره کرد:

الف . اسـتـتـار بـى سـیـمـى : و آن عـبـارت اسـت از اقـدامـاتى که با هدف استتار فعالیت ارتباطات بى سیمى انجام مى پذیرد؛ مانند استفاده از تایپ کننده تله تایپ Teleprinter بـا دسـتـگـاه هـاى کـد پیچیده در ارسال و دریافت و استفاده از آنتن هاى هدایت شونده براى هـدایت پیام هاى بى سیمى در جهت موردنظر به کار گرفته مى شود. مانند سیستم رله ى بـى سـیـمـى relay Radio، ارسـال در سـایـه و یـا زیـر پـوشـش پـایـگـاه ارسال قوى بى سیمى ، ارسال براى مدت محدود و کوتاه ، و با هدف جلوگیرى از تعیین جـهـت بـه وسـیـله دسـتـگـاه هـاى دشـمـن و جـلوگـیـرى از کـشـف محل سایت هاى ارسال بى سیمى یا جلوگیرى از شنود بى سیمى آنها به وسیله دشمن .

ب . اسـتـتار رادارى ؛ و آن عبارت است از اقداماتى که به منظور ج . فریب الکترونیک ؛ و آن عـبـارت از سـلسـله اقـدام هـایـى اسـت کـه بـه مـنـظـور بـه کـارگـیـرى وسایل الکترونیکى خودى براى گمراه سازى دشمن انجام مى گیرد. از شیوه هاى این نوع فـریـب ، ایـجـاد قـوانـیـن سـخـت بـراى بـه کـارگـیـرى وسـایـل الکـتـرونـیـکـى به منظور استتار فعالیت هاى نیروهاى خودى و نیز تنظیم فریب الکـتـرونیکى به منظور اقدام دشمن به دریافت علامت هاى منظمى که متضمن اطلاعات غلط و بـه زعـم او درست مى باشد. اما اقدام هاى ایجابى ، مجموعه وسایلى است که هدف آن کشف وسـایـل جـاسـوسـى الکـتـرونـیـک دشـمـن یـا نـابـودى و یـا ایـجـاد اخـتـلال در آنـهـا و یـا بـه کـارگـیـرى وسـایـل از کـارانـدازى آنـهـاست . از مهم ترین این وسایل مى توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف . دسـتـگـاه هـاى الکـتـرونـیـکـى کـه وجـود مـنـابـع ارسـال بـى سـیـمـى دشـمـن را شـنـاسـایـى مى کند؛ و آن عبارت است از دستگاه هاى سنجش فـرکـانـس هـاى بـى سیمى شامل بلندگو یا عقربه هایى که مى توان از طریق آنها به وجود دستگاه هاى پیام پى برد و آنها را از کار انداخت . نیز مى توان دستگاه هاى مشابهى را براى تفتیش اتاق هایى که گفت وگوهاى سرى در آنها انجام مى شود، به کار گرفت .

ب . دستگاه هاى اختلال بى سیمى و رادارى ! و آن عبارت است از دستگاه هایى که با پخش ‍ امـواج پـارازیـت در فـضـا، دسـتـگـاه هـاى بـى سـیـم یـا رادار دشـمـن را دچـار اخـتـلال مـى کـنـد. نـیز مى توان دستگاه هاى ویژه اى را به کار گرفت که در اتاقها کار گـذاشته مى شوند و از آنجا امواج اختلال روى میکروفون هاى بى سیمى که براى شنود گـفـت وگـوهـاى سـرى داخـل اتـاق هـا بـه کـار گـرفـتـه مـى شـود، ارسـال گـردد. ایـن نـوع دسـتـگـاه هـا قـدرت ایـجـاد اخـتـلال در دسـتـگـاه هاى باسیم جاسازى شده در اتاق ها و دستگاه هایى را که ج . دستگاه هـاى حـفظ سرى بودن گفت وگوهاى تلفنى ؛ و آن دستگاه هایى است که مى توان آنها را بـه خـط تـلفـن وصـل کـرد و دسـتـگـاه هـاى احـتـمـالى مـتـصـل شده به آن را از کار انداخت . همین طور دستگاه هاى دیگرى وجود دارد که به منظور تـقـطـیـع مکالمات به دستگاه تلفن وصل مى شود Scramblers. کار این دستگاه بریده بـریـده کـردن مـکـالمـات است به گونه اى که نامفهوم گردد. در این حالت لازم است نزد شـخـصـى که گفت وگو رابا طرف دوم انجام مى دهد دستگاه دیگرى از این نوع باشد که گـفـتـه هـا را به وضعیت اولیه بازگرداند. از ویژگى هاى دستگاه هاى تقطیع مکالمات ایـن اسـت کـه چـنـدیـن کـد داردو مى توان هر کدام از آنها را انتخاب کرد و به منظور سرّى بودن هرچه بیشتر مکالمات روز دیگر آن را تغییر داد.

دانش استراتژیک از ادوات الکترونیک دشمن

برای دستیابی به این دانش مانیتورینگ و مطالعه سیگنال هایی که از ادوات دشمن منتشر می شود ضروری است. به این تکنولوژی (SIGINT) Signal Intelligence اطلاق می شود.
2- دانش تاکتیکی از ادوات و تجهیزات دشمن. برای دستیابی به این دانش نیازمند کسب اطلاعات از نحوه موضع گیری نیرو ها و مواضع دشمن، امکانات دشمن در منطقه و غیره داریم. کسب چنین اطلاعاتی هم برای امور دفاعی ضروری است و هم جهت برنامه ریزی جهت حمله بسیار ضروری می باشد .

۳- تولید و انتشار سیگنال های مقابله (ECM)(Electronic Countermeasures) با هدف کاهش هر چه بیشتر کارایی ادوات الکترونیک به کار رفته توسط دشمن. از جمله مهمترین این ادوات رادار های جستجو (Search Radar)، رادارهای تعقیب (Tracking)، سیستم های مادون قرمز، سیستم لیزری و ادوات مخابراتی دشمن است.

۴- تولید و انتشار سیگنال ECCM (Electronic Counter Countermeasures) جهت مقابله با تداخل و اغتشاشاتی که توسط دشمن بر روی تجهیزات خودی صورت می گیرد. بکارگیری این دانش موجب ارتقا مجدد سطح کارایی تجهیزات و ادوات نظامی خودی می گردد و چنانکه از نام آن دریافت می شود جهت مقابله با تکنیکهای ECM دشمن مورد استفاده قرار می گیرد.
درنمودار ‌‌[ص ۲۵ کتاب Neri] زیر تقسیم بندی روش ها و تکنیک های مختلف دفاع الکترونیک به تصویر کشیده شده است. در ادامه مختصری راجع به سیستم های دفاع الکترونیکی اصلی ای که در این ساختار می گنجد و مورد استفاده قرار می گیرد ذکر شده است. شایان ذکر است که یک سیستم دفاع الکترونیک در واقع مجموعه ای است از سیستم هایی که در ادامه توضیح داده می شود. به عنوان مثال سیستم هایی در حال حاضر موجود می باشد که عملکرد ECM و ESM را به صورت توأمان انجام می دهند.

Signal Intelligence (SIGINT):

وظیفه سیستم های SIGINT جمع آوری حداکثر اطلاعات موجود در خصوص تشعتعات الکترومغناطیس یک دشمن بالقوه می باشد. چنین سیستم هایی را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد:
الف ) ELINT(ٍElectronic Intelligence) که تشعشعات راداری دشمن را جمع آوری می کنند.
ب ) COMINT(Communication Intelligence) که اطلاعات مربوط به مکالمات و تبادل اطلاعات دشمن را جمع آوری می کنند.
واضح است که نقش چنین سیستم هایی در تشخیص و شناسایی یک دشمن بالقوه و یا تحریکات آن بسیار حیاتی است. ابتدا حجم قابل توجهی اطلاعات از محیط جمع آوری می گردد. این اطلاعات بایستی به یک پردازنده قوی و یا یک مرکز تحلیل بزرگ تحویل داده شود تا پس از انجام پردازش های زیاد با توجه به اطلاعاتی که از قبل به صورت طبقه بندی شده وجود دارد اطلاعات ارزشمندی سنتز شود. بدون وجود کتابخانه های طبقه بندی شده از منابع و اهداف از پیش نمونه برداری شده عملاً پردازش ها و حجم عملیات مورد نیاز برای تشخیص دشمن به صورت نمایی افزایش می یابد. ممکن است قسمتی از اطلاعات توسط انواع دیگری از سیستم ها یا به روش های دیگر تهیه شده و در اختیار سیستم مرکزی تحلیل و پردازش قرار گیرد.
نحوه ی عملکرد سیستم های COMINT مشابه سیستم هایELINT می باشند ولی وظیفه اصلی آنها تحلیل تشعشعات ناشی از سیستم های مخابراتی و تشخیص اطلاعات تبادل شده بین گره های مختلف شبکه های مخابراتی درگیر در منطقه می باشد.

ESM (Electronic Support Measures):
هدف اصلی این رده از سیستم ها فراهم آوردن امکان جلوگیری تاکتیکی از تحرک دشمن یا ادوات دشمن می باشد(Tactical Interception). ساده ترین و پرکاربردترین نمونه از این سیستم ها، سیستم های RWR (Radar Warning Receiver) هستند که با سیگنال های دریافتی از سوی یک هدف از پیش شناخته شده با نمونه های ذخیره شده از آن هدف را تشخیص می دهند. ترکیب سیستم های مختلف و انواع سنسور ها و تحلیل گرهای متفاوت باعث شده است تا امروزه با داشتن اطلاعات مناسبی از تشعشع کننده ها کمک شایانی جهت حمله به مواضع دشمن از طریق شناسایی و تشخیص مواضع دشمن باشند.
حسن RWR ها سادگی آنها می باشد زیرا مبنای نتیجه گیری اطلاعات تعداد نسبتاً کمی از پارامترها با دقت متوسط می باشد. قابلیت اطمینان بالا، وزن کم و هزینه نسبتاً پایین، از سایر مزایای چنین سیستم هایی می باشد.
غالبا ً RWR ها برای تشخیص یک تهدید قریب الوقوع و خطر حتمی بکار می روند. به عنوان مثال تشخیص یک رادار دشمن که بر روی سایت حفاظت شده قفل شده است. استفاده از RWR ها در هواپیماها و کشتی ها مرسوم است و خلبان یا کاپیتان کشتی را قادر می سازد تا در زمان مناسب عکس العمل مناسبی از خود نشان دهد. این عکس العمل می تواند یک مانور گریز باشد و یا ترکیبی از مانور و شلیک همزمان chaffو روش های jamming. در بخش ECM در خصوص روش chaff و تکنیک های مربوطه توضیح داده خواهد شد. در اینجا تنها به این نکته اشاره می شود که یک راه شلیک یک کارتریج اتفجاری شامل میلیون ها دیپل بسیار کوچک و سبک می باشد که یک اکو (echo) راداری بسیار قوی جهت مخفی کردن سایت مورد حفاظت ایجاد می نماید.
سیگنال های الکترومغناطیس دریافت شده توسط آنتن ها ی یک سیستم ESM عموماً ترکیبی از پالس های بسیار فشرده پهن باند و امواج پیوسته می باشد.
اطلاعاتی که در اختیار مرکز تحلیل و پردازش قرار می گیرد تا موقعیت اطراف را شبیه سازی کند غالباً در قالب فرکانس حامل (Carrier Frequency)، DOA(Direction Of Arrival) و TOA (Time Of Arrival) عرض پالس (PW) دامنه و مدولاسیون روی پالس ها و امواج پیوسته می باشد. پردازنده مرکزی سیستم ESM با دریافت چنین اطلاعاتی در طول زمان اطلاعات موقعیتی و وضعیتی تشعشع کننده های تولید کننده این اثرات را استخراج می کند. علی رغم تلاش ها و مطالعات فراوانی که در این زمینه صورت گرفته است همچنان تشخیص و استخراج اتوماتیک اطلاعات موقعیتی و وضعیتی یکی از مشکلات جنگ الکترونیک محسوب می شود.
هدف این گونه سیستم ها جلوگیری از تبادل اطلاعات دشمن است. این کار از طریق تشخیص محل استقرار فرستنده ها و سیستم های رله رادیویی و دکدینگ پیغام ها و علائم رد و بدل شده به صورت همزمان صورت می گیرد. آگاهی از مقاصد دشمن را می توان مهمترین اطلاعات جهت عکس العمل های مناسب و مقابله متناسب دانست. لذا چنین سیستم هایی نیز نقش عمده ای در جنگ های اخیر بازی کرده اند.

Infra Red Warning:
موشک های هدایت شونده به وسیله مادون قرمز تقریباً سیگنال تشعشع نمی کنند زیرا قفل کردن بر روی تشعشعات مادون قرمز تولید شده توسط یک هدف برای هدایت آنها کافی است. این بدین معنی است که تهدید توسط یک موشک هدایت شونده به وسیله مادون قرمز توسط سیستم هایESM رادیویی قابل تشخیص نیست و اقدامات شایسته ای را متناسب با نوع تهدید می طلبد که در مباحث Infra Red Warningبه آنها پرداخته می شود.
Laser Warning Receivers:

در دهه گذشته استفاده از سلاح های هدایت شونده به وسیله لیزر رشد چشمگیری یافته است. خصوصاً در جنگ علیه اهداف زمینی از هوا جهت هدایت بمب ها و مو شک از لیزرها استفاده می شود. لیزرهای دی اکسیدکربن امکان هدایت موشک به سمت اهداف متحرک با سرعت بالا را نیز فراهم آورده اند. به وضوح اولین گام جهت دفاع شایسته در مقابل چنین تهدید هایی توانایی تشخیص وجود آنهاست و این وظیفه ای است که بر عهده LWR ها می باشد.
Electronic Counter Measures (ECM):
تا کنون تجهیزات ادوات و سیستم های شناسایی محیط اطراف سایت مورد حفاظت را مورد بررسی قرار دادیم یعنی گام های ابتدایی جهت مقابله با تهدید دشمن برداشته شده است. حال با یستی به سیستم های خنثی کننده این تهدیدها که توسط سیستم های اول تشخیص داده می شوند پرداخت.
هدف خنثی کردن تهدید دشمن پس از تشخیص آن از دو طریق قابل دستیابی است:
1- پنهان کردن سایت مورد حفاظت از دید سنسور های تهدید کننده
2- فریفتن سیستم تهدید کننده از طریق ایجاد اهداف جعلی یا مجازی
Chaff
همانطور که پیش از این نیز اشاره شد سیستم chaff تشکیل شده است از یک شلیک کننده که کارتریج هایی را پرتاب می کند. این کارتریج ها در فاصله مشخصی از سایت مورد حفاظت منفجر می شوند و تعداد بیشماری دیپل کوچک را در محیط پراکنده می سازند. ابر ناشی از این دیپل ها سیگنال های رادار دشمن را به عقب برمی گرداند و یا متفرق می سازد. پس از شلیک chaff رادارهای جستجوی دشمن ( Search Radar ) دشمن با تقریب خوبی از کار می افتند.
Stealth Technology
واضح است که بهترین راه جلوگیری از خطر جلوگیری از تشخیص توسط دشمن می باشد. از آنجا که سیگنال دریافتی توسط یک رادار مستقیما منتاسب با سطح مقطع راداری ( RCS ) هدف می باشد ، کاهش چشمگیر RCS همواره یکی از اهداف طراحان تجهیزات نظامی بوده است. با این هدف تکنولوژی Stealth (رادار گریز ) در سالهای اخیر پا به عرصه نهاده است که نتیجه مطالعات بنیادی بر روی مواد و ساختارهای هندسی مناسب جهت کاهش بازتاب راداری ( کاهش RCS) اجسام می باشد.
Noise Jammers
در یک Noise Jammer سیگنال های با فرکانس یکسان با رادار متناظر با آن jammer با توان مناسب تولید می شود. این سیگنال ها به صورت یک اغتشاش معادل با یک نویز حرارتی قوی در گیرنده رادار عمل می کنند. لذا سیگنال تولید شده توسط سایت مورد حفاظت در میان نویز پنهان شده و احتمال آشکارسازی توسط رادار به شدت پایین می آید.
Deception Jammers
اینگونه jammer ها که به نسبت از Noise Jammers پیچیدگی بیشتری دارند به گونه ای طراحی می شوند که اهداف جعلی و غلط را برای رادار تولید نمایند. در مورد رادار های جستجو این Jammer ها مانع از تشخیص سایت واقعی می شوند و در خصوص رادار های تعقیب ، تعقیب و قفل کردن متعاقب یک هدف جعلی به صورت ادامه دار ، مد نظر می باشد.
Decoys
انواع مختلفی از طعمه ها ( Decoys ) ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. یک Decoy شیئی است که از سوی سایت مورد حفاظت پرتاب می شود و یک سری سیگنال جعلی ولی کافی برای تشخیص توسط رادارهای دشمن را تولید می نماید و رادار را متقاعد می کند که یک هدف وجود دارد. یک تقسیم بندی از انواع Decoy ها تفکیک آنها به نمونه های فعال و غیذ فعال می باشد. در نمونه های غیر فعال تنها ایجاد یک بازتاب بدون تقویت و یا جهت دهی آنها مد نظر می باشد( مثلا یک بازتابنده کروی) و در نمونه های فعال پس از دریافت سیگنال رادار ، تقویت و جهت دهی مناسب بر روی سیگنال صورت می پذیرد.
ECM-COM
هدف این دسته از سیستم ها تولید سیگنال نویز و یا تداخل جهت مختل کردن گیرنده های مخابراتی و در نتیجه غیر فعال کردن سیستم تبادل اطلاعات دشمن می باشد.
IRCM
در سیستمهای هوشمند، سیستمهای ورودی (سنسورها‌)‌ به منزله چشم و گوش سیستم هستند و از طریق آنها اطلاعات وارد سیستم میشود و روی آنها پردازش انجام میشود. از این رو برای یک سیستم هوشمند، حسگرها نقش حیاتی دارند. یکی از ابتدایی ترین روشهایی که برای شناسایی و جمع آوری اطلاعات مورد استفاده فرار گرفته است، استفاده از سنسورهای مادون قرمز و یا به طور کلی بهره گیری از روشهای الکترواپتیکی است. سنسورهای مادون قرمز به لحاظ سادگی عملکرد و در دسترس بودن پس از جنگ جهانی دوم گسترش زیادی پیدا کرده اند و از طرف دیگر روشهای خنثی کننده این سنسورها( IRCM) از قبیل ایجاد منابع نویز مادون قرمز و یا ایجاد یک سایه از هدف نیز در مقابل آنها گسترش پیدا کرد؛ به طوری که بسیاری از سیستمهای هوشمند کنونی، سنسورهای مادون قرمز و روشهای ضد حمله موشکهای هدایت شونده توسط این سنسورها را پیاده سازی کرده اند و کمتر سیستم دفاعی هوشمندی وجود دارد که از تجهیزات مادون قرمز برخوردار نباشد. در کنار سیستمهای مبتنی بر مادون قرمز سیستمهای لیزری نیز ظهور کردند.
در این بین، موشکهای هدایت شونده توسط لیزر و فاصله سنجهای لیزری به طور خاصی گسترش بیشتری یافتند. البته با ظهور پروسسورهای قوی سیستمهایی بر اساس پردازش تصویر نیز به وجود آمدند که جزء پیشرفته ترین و قویترین سلاحهای الکترواپتیکی میباشند. در عصر فعلی که بحث دید مصنوعی (بینایی ماشین) و ساخت ابزارهای دید شبیه چشم انسان و نیز تکنیکهای پردازش تصویر گسترش زیادی یافته اند ظهور سلاحهایی که خود میبینند و تصمیم میگیرند دور از انتظار نیست.
ECM-Lasers:
نحوه عملکرد و انواع این دسته از سیستم ها کاملا مشابه نمونه های راداری آنها می باشد . تنها فرق موجود هدفی است که بدان دلیل طراحی شده اند . این گونه سیستم ها جهت کاهش کارآیی ادوات مبتنی بر لیزر طراحی می شوند و عموما با کاهش دقت یک سیستم مسافت یاب لیزری سر و کار دارند.
Electronic Counter- Counter Measures (ECCM):
این دسته از تجهیزات معمولا با این هدف به سنسورهای سیستم های تسلیحاتی افزوده می شوند که کارآیی آنها را در وضعیت حضور سیگنال های تداخلی عمدی نظیر jammer ها افزایش دهند و به مقابله با سیستم های ECM دشمن بپردازند.
IW
تا کنون جهت تکنولوژی در تسلیحات به این سمت بود که هوشمندی از انسان به ماشین منتقل شود و تسلیحات هوشمند تر دفاعی و تهاجمی ساخته شود. این امر نیازمند حلقه ای به نام تکنولوژی است. فعالیت هایی که در زمینه جنگ الکترونیک (EW ) و شاخه های مختلف آن صورت می گیرد و همچنین تسلیحات هوشمند همگی مربوط به این حوزه از فعالیت های دفاعی است.

مدیریت جنگ الکترونیک

نگرش سامانه ای به جنگ ها و منازعات بشری در قالب اصول و تئوری های فرماندهی و مراقبت در بستر شبکه های عملیات هوایی، پدافند هوایی، شناسایی الکترونیکی و ارتباطی (اطلاعات و عملیات) ؛ عملیات موشک های سطح به سطح در نیروی هوایی؛ شبکه های عملیات عرشه (شناورهای سطحی و زیر سطحی) در نیروی دریایی؛ همچنین شبکه های عملیات توپخانه صحرایی، موشکی، زرهی، خمپاره اندازها و پیاده نظام در نیروی زمنی را آنچنان به ارتباطات قوی و پیچیده در اعمال هدایت، وحدت فرماندهی و کنترل های سریع، به علاوه اتخاذ تصمیم های قاطع و به موقع نیازمند کرده است که نقش تجهیزات الکترونیکی و مخابراتی را در اجرای این اصول و شیوه ها، نه تنها انکار ناپذیر می سازد، بلکه هر اقدام نظامی بدون آنها را غیر ممکن و قرین شکست نموده است.

به منظور اعمال موفقیت آمیز اقدامات جنگ الکترونیکی در زمان صلح و جنگ توسط هر نیروی مسلحی، استفاده گسترده و برنامه ریزی شده از تجهیزات الکترونیکی، که به طور مستقل انجام می گیرد (مانند رادارها و مخابرات و …) یا به صورت همراه و جزیی از جنگ افزارهای آفندی و پدآفندی (مانند انواع هواپیماها، شناورها، موشک ها و …) در حال رایج شدن است، که در هر حال کاربرد صحیح آنها به هر صورتی که باشد، باعث ارتقاء بُرد تجهیزات و جنگ افزارها، سرعت (شتاب)، دقت و قدرت نظامی (کشندگی) می شود و موجب می گردد تا ضمن افزایش ضریب موفقیت، مدت زمان جنگ های امروزی نیز کوتاه شود. دستیابی به چنین تحولاتی در گرواعمال مدریت مفید و موثر جنگ الکترونیکی به همراه سایر اقدامات سخت افرازی، اطلاعاتی و عملیاتی سامانه فرماندهی و کنترل نیروهای مسلح در هر کشوری می باشد .

-عوامل و اجزای تشکیل دهنده جنگ های امروزی (نظریه ها ):

موفقیت در نبرد های امروزی به سه رکن اصلی (به شرح زیر) بستگی دارد :

الف) سامانه ها وجنگ افزار های مجهز به حساسه های پیشرفتۀ جنگال ؛

ب)نیروی انسانی متخصص ، مجرد و کار آمد؛

ج) سامانه ی فرماندهی و کنترل پویا ، فراگیر و متناسب با تهد یدات منطقه ای و فرامنطقه ای .

اگر چه نیروی انسانی متخصص ، توانمند و با انگیزه قادر است بسیاری ازمعادلات و محاسبات نظامی را در صحنه نبرد بر هم زده و خالق حماسه های غیر قابل محاسبه و تصور گردد؛ معهذا عناصر دیگری نیز برای تضمین پیروزی نیاز است. همانطوری که در جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران (دفاع مقدس) ، شاهد آن بودیم، بخش اعظم موفقیت در جنگ مرهون این عنصر بود، با این وجود جنگ را هم ارزان نبردیم و تاوان زیادی، به علت فقدان و کمود عناصر دیگر، متحمل شدیم. نگاهی اجمالی به دفاع مقدس به عنوان یک جنگ نیمه مدرن، جنگ نفت به عنوان یک جنگ مدرن، جنگ ناتو با یوگسلاوی بر سر کوزوو، جنگ های افغانستان و عراق به عنوان جنگ فوق مدرن، نقش و اهمیت مدیریت جنگ اطلاعات و جنگ های الکترونیکی را در اعمال فرماندهی و کنترل در صحنه های هوایی، زمینی و دریایی نبرد، امری پذیرفته شده و رکنی اساسی از ارکان اصلی جنگ های امروزی ملاحظه می کنیم که در این راستا، مقوله مدیریت امواج الکترومغناطیسی نقش اصلی را بر عهده دارد. از همین زاویه است که حمله و آسیب رسانی و آسیب پذیری اصلی و اساسی صورت می گیرد در همین رابطه نظریه های زیر قابل توجه هستند:

در جنگهای امروزی، هر گاه مقدورات و امکانات جنگ الکترونیکی، به فرماندهی اجازه صدور دستور را نداده و نگذارد از توانمندی ها و تجهیزات اش به نحو مطلوبی بهره برداری کند و مانع ترتیبات لُجستیکی، آمادی و اداری اش شود، با هر تعداد تجهیزات، جنگ افزار و تسهیلات انسانی که باشد محکوم به شکست است.
امروزه توان عملیاتی جنگ الکترونیک (سخت افزاری و نرم افزاری) بخشی از توان رزمی نیروهای مسلح هر کشور محسوب می شود.

استفاده گسترده نیروهای نظامی از سامانه های الکترونیکی و طیف امواج الکترومغناطیسی، در انواع تجهیزات و جنگ افزارها، و به کارگیری آنها در نبردهای امروزی به عنوان یک اقدام تاکتیکی (تکریوی) و راهبری محسوب می شود.
تعیین دقیق موقعیت اهداف نظامی، استفاده از موشک های دوربرد و راهبردی، بدون کاربرد سامانه های سخت افزاری، نرم افزاری و الکترونیکی در قالب حساسه های ویژه جنگ الکترونیکی جهت هدایت رباتیک و هوشمند آتش باری آنها به سوی اهداف از پیش تعیین شده در شبکه های فرماندهی و کنترل نیروهای مسلح، نقش و جایگاهی راهبردی و حیاتی دارد.
جنگ افزارها هر اندازه که پیشرفته و با قدرت باشند، در دست افراد بی کفایت، بدون آموزش و مردد، هیچ گونه کارآیی و ارزشی نخواهند داشت. البته به فرض آنکه خدمه ها نیز در حد مطلوب ورزیده و توانا باشند ولی از این ابزار درست و صحیح استفاده نکنند، هیچ گونه بهره ای نداشته و افراد کارآمدی نخواهند بود.
کارآیی رزمی بستگی به قدرت جنگ افزار، لیاقت و مهارت های انفرادی و کار گروهی کارکنان و شیوه های فرماندهی در سطوح صف و ستاد، تاکتیک ها (تکریو) و فنون جنگ الکترونیکی به کار گرفته شده در عملیات و نبردها دارد.
نیروی ایمان، اراده پایداری و اعتماد به نفس، زیر بنای پیروزی محسوب می شود.
در جنگهای امروزی به همان شیوه هایی که از قدرت آتش جنگ افزارها به عنوان یک عامل قدرت رزمی استفاده می شود، تاکتیک ها و فنون جنگ الکترونیکی نیز بُعد تازه ای از این قدرت محسوب می شود و با استفاده از آن می توان توان رزمی دشمن را کاهش داد و به طور نسبی اعمال نفوذ کرد؛ زیرا هر اندازه که یک نیروی نظامی و جنگ افزارهای سازمانی آن به انواع حساسه های پخش و دریافت امواج الکترومغناطیسی وابسته باشند، به تبع آن به همین نسبت در مقابل اقدامات جنگ الکترونیکی نیز آسیب پذیرتر خواهند بود.
در جنگ های آتی، جنگ افزارهای هوشمند به جای تخریب انبوه (مانند تولید انبوه کشته) اهداف خود را انتخاب می کنند. این جنگ افزارهای با هوش، نیازمند سربازان و فرماندهانی باهوش هستند که باید کاری غیر از چکاندن ماشه انجام دهند.(پژوهش یار ۱۳۷۸،ص۳)
دانایان به اتکای دانایی خود بر مسایل و مشکلات خویش فایق می آیند و نادانان بیش از پیش احساس ناامنی خواهند کرد .(همان منبع)

۲- مدریت راهبردی در جنگ:

از اوایل دهه ۱۳۷۰ جریانی آکنده از رقابت و تحولات پر شتاب ، با سطح بالایی از مجهولات در حوزه های سیاسی ، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و به ویژه نظامی شروع شده که اثرات و نتایج آن در محیط پیچیده پرابهام امروزی به خوبی قابل مشاهده است. مدیران و فرماندهان نظامی اگر چه تلاش می کنند تا ابهام پیچیدگی را در پیاده سازی انتخاب های خود کاهش دهند ، اما هرگز نمی توانند همه آنها را حذف کنند.

برای مقابله با چنین وضعیتی به طورهم زمان ، نیاز به دو حرکت اصولی است : حرکت اول ، تشخیص عوامل کلیدی موفقیت است . حرکت دوم ، تدوین راهکارهایی است که به هنگام ضرورت قادر باشند با عوامل تهدید و ضعف بر خورد کرده و از فرصت ها و قوت ها بهره گیری کنند و بستر مناسبی را در چنین محیطی ، برای مقاطع زمانی کوتاه و بلند مدت

منابع-

۱- http://www.hawzah.net/Hawzah/Magazines/MagArt.aspx?MagazineNumberID=6373&id=71320

۲- https://balatarin.com/permlink/2008/4/21/1281388

۳- www.reporter.ir/archives/84/12/003450.php

۴- ictfaculty.persianblog.ir/post/14

shasti.net/index.php?option=com_content&task=view&id=148&Itemid=31

۵- www.military.ir/modules.php?name=News&file=article&sid=81

۶- librarian.mihanblog.com/post/954

۷- www.iritn.com/index.php?action=show&type=news&id=769

۹- www.esalat.org/images/jang%20chist%20va%20….htm

۱۰- www.magiran.com/npview.asp?ID=1473808

۱۱- www.atcce.com/علامه_طباطبایی/ساختار_دفاع_الکترونیک_-۹۶۲.htm