برآورد آمادگی الکترونیکی
فهرست مطالب
اجزای آمادگی الکترونیکی/ انتخاب نشانگرها ۷
نشانگرهای مطالعات مختلف جهانی.. ۱۱
چکیده
عصر اطلاعات در حال افزایش فاصله بین فقیر و ضعیف و توسعه یافته و درحال توسعه و ساختن جامعهای از داراهای اطلاعاتی و ندارها میباشد.
کشورهایی که دارای قدرت اکتساب بیشتری هستند دسترسی آسانتری به فناوریهای جدید دارند و میتوانند از آن بیشتر بهره ببرند. در چنین وضعی برای کشورهای در حال توسعه حیاتی است که تلاش خود را برای آماده شدن جهت برخورد موفقیتآمیز با این مبارزه و بیشینه کردن فرصتهایی که اقتصاد مبتنی بر اطلاعات ارائه میدهد دو چندان بنمایند. این کار آسانی نیست – ابعاد و عوامل زیادی در ارتباط با اینکه رسیدن به سطحی از آمادگی در دنیای رقمی یا همبند مدرن به چه معنی میباشد وجود دارد. در این مقاله این ابعاد و جزئیات آنها بررسی خواهد شد.
در عصر اطلاعات کشورهایی که سطح بالایی از منابع را در اختیار ندارند میتوانند به شتاب بخشیدن توسعه امیدوار باشند اگر بتوانند دانش را توسعه دهند، که در تلفیق با زیرساختارهای مرتبط با فاوا[۱] اجازه تجمیع به سوی اقتصاد مبتنی بر دانش را میدهند. اما قبل از بحث در مورد چگونگی شتاب بخشیدن به توسعه در آن حوزهها ما نیاز به شناسایی آن عناصر موفقیت داریم.
مقدمه
هر برآورد/ردهبندی از زاویهای متفاوت به آمادگی الکترونیکی نگاه میکند. در بیشتر موارد تمرکز بر اقتصاد الکترونیکی بوده است. نتیجتاً دولت نیز برآورد خود را انجام میدهد. برآورد از آن نظر لازم است که اولین طرحی است که ایالات مختلف/نهادهای دولتی مختلف را از حیث آمادگی برای دنیای شبکهای مقایسه مینماید.
این برآورد به ما این امکان را میدهد تا:
- محاسبهپذیری بهتری داشته باشیم
- در میان مجموعه اهداف اعتباربخشی انجام دهیم.
- رقابت سالم داشته باشیم
و همچنین به تهیه یک برنامه عملکرد ملی کمک میکند.
چرا آمادگی الکترونیکی؟
عوامل زیادی برای کمک به بهبود آمادگی الکترونیکی کشورها وجود دارد؛
اولین مورد برتریهای بیشماری است که فاوا با خود به همراه میآورد. نه تنها منجر به یک دولت ساده، اخلاقمدار، محاسبهپذیر، پاسخگو و شفاف میشود، بلکه منجر به آسانتر شدن زندگی شهروندان نیز میگردد. فاوا وعده مزایای اجتماعی و اقتصادی متعددی را نیز میدهد.
دوم اینکه کشورها با تهدید عقب ماندن از بقیه روبرو هستند.
سومین مورد این است که رهبران بینالمللی، اهداکنندگان خارجی، آژانسهای استقراض در حال تجمیع فاوا در برنامههای توسعه و کمکی خود هستند.
فاوا همچنین سلاحی کلیدی در جنگ علیه فقر جهانی است. وقتی که به درستی از آن بهره ببریم، پتانسیل عظیمی را جهت غلبه بر مشکلات توسعه و همچنین برای رویارویی با مسائل اجتماعی که با آن درگیرند؛ و برای تقویت جوامع، موسسات مردمی، مطبوعات آزاد و اقتصاد محلی، در اختیار مردم کشورهای در حال توسعه قرار میدهد.
برآوردی از آمادگی الکترونیکی، هنگامی که بدرستی در فرآیند بزرگتر ارزیابی مورد استفاده قرار گیرد، گامی بسوی تبدیل اهداف خوب به اعمال برنامه ریزی شده است که تغییراتی حقیقی در زندگی مردم ایجاد میکند. برآوردهای آمادگی الکترونیکی آمدهاند تا تلاشهای توسعه را از طریق ارائه معیارهایی برای مقایسه و پیشبرد سنجیده هدایت کنند. این فرآیندی قدیمی است که با فناوری امروزه سازگار شده است؛ که وضعیت فعلی را جهت برنامه ریزی برای آینده و پشتیبانی از تغییرات خاص توصیف میکند.
برآورد آمادگی الکترونیکی همچنین میتواند ابزاری حیاتی برای قضاوت تاثیر فاوا باشد، تا ادعاهای تند و مدارک بیاساس درباره نقش فاوا در توسعه را با دادههای محکم و مستدل برای قیاس جایگزین کند.
تعریف آمادگی الکترونیکی
راهنمای CSPP برای آمادگی الکترونیکی جامعه “آماده الکترونیکی” را جامعهای تعریف میکند که دارای خصائصی نظیر: در یک بازار رقابتی سرعتی دسترسی بالایی دارد؛ دسترسی و کاربرد مستمر فاوا در مدارس، ادارات دولتی، مشاغل، مراکز بهداشتی و خانهها؛ حفظ حریم شخصی کاربران و امنیت برخط؛ و سیاستهای دولتیای که “در جهت ارتقای اتصال و کاربرد شبکه” میباشند.
گروه همکاری اقتصادی آسیا اقیانوسیه[۲] کشوری را “آماده الکتریکی” تعریف میکند که “آماده” برای تجارت الکترونیکی باشد، اقتصاد آزاد، خودسامانی[۳] صنعت و آسانی صادرات دارد و بر طبق استانداردهای بینالمللی و توافقنامههای تجاری عمل میکند.
McConnell International آمادگی الکترونیکی را ظرفیت ملل برای مشارکت در اقتصاد رقمی تعریف میکند.
گزارش نشست مجمع اقتصادی جهان در مورد آمادگی الکترونیکی، آمادگی الکترونیکی را توانایی شبکههای فاوا برای سازگاری موثر با پیشرفتهای اجتماعی و اقتصادی تعریف میکند.
گزارش محاسباتی Kable و دولت [۴]درباره آمادگی اروپا در زمینه دولت الکترونیکی بیان میدارد که دولت هنگامی دولت الکترونیکی یا آماده الکترونیکی میشود که بخش دولتی[۵] (عمومی) پردازشها و تعاملاتش را چه داخلی و چه خارجی با مشاغل[۶] و یا با عموم رقمی کند.
مرکز توسعه بینالمللی در دانشگاه هاروارد که شناخته شده ترین موسسه در تحقیقات آمادگی الکترونیکی میباشد، تعریف میکند که یک جامعه “آماده الکترونیکی” آن است که زیرساختارهای فیزیکی لازم (پهنای باند زیاد، قابلیت اعتماد، و قیمتهای معقول) را داراست؛ تجمیع فاوا فعلی در کسب و کارها (تجارت الکترونیکی، بخش محلی فاوا) و جوامع (محتوای محلی، سازمانهای برخط متعدد، استفاده فاوا در زندگی روزمره، فاوا آموزش داده شده در مدارس) و دولت (دولت الکترونیکی) انجام شده است؛ رقابت شدید مخابراتی در آن جامعه برقرار است؛ قوانین مستقل با تعهد دسترسی جهانی دارد؛ و هیچ محدودیتی بر تجارت و یا سرمایه گذاری خارجی ندارد.
مطالعهای با نام دنیای شبکهای که باز هم توسط مرکز توسعه بینالمللی هاروارد انجام شده است ادعا دارد که یک “دنیای شبکهای” میتواند به صورت “توری از شبکههای ارتباطی که در آن میتوان اطلاعات را توسط رسانههای ارسال گوناگون و در قالبهای رقمی متعددی از هر جای دنیا فرستاد و دریافت کرد” دیده شود و آمادگی الکترونیکی آمادگی برای این دنیای شبکهای است.
…موفقیت در عصر اطلاعات بسته به این است که اطلاعات و فناوریهای ارتباط تا چه حدی در کل جامعه مجتمع گشته است. با شروع پذیرش و فهم کاربردهای فاوا توسط افراد طرحهای[۷] ارزشمندی ارائه میگردد. این تغییر خلق و رفتار ما را به سوی راه حلهای خلاق و مدلهای جدیدی رهنمون میسازد که میتواند به سرعت شیوه عملکرد تجارت، بیمارستانها، مدارس و دولتها را تغییر دهد.
آمادگی الکترونیکی یک جامعه میتواند به عنوان درجه توانایی جامعه برای شرکت در مزایا و فرصتهای یک جامعه مبتنی بر دانش، و پذیرش رقابتهایی که چنین محیطهایی مطرح میسازند دیده شود. میتوانیم به صورت رسمی آمادگی الکترونیکی را اینگونه تعریف کنیم:
…درجهای که یک جامعه میتواند به آن اندازه در دنیای شبکهای مشارکت نماید. این درجه توسط قضاوت پیشبرد نسبی در مهمترین حوزهها برای پذیرش فاوا و مهمترین کاربردهای آن تعیین میگردد.
اهداف آمادگی الکترونیکی
زیرساختار الکترونیکی
اگر هدف زیرساختار الکترونیکی باشد آنگاه باید بر روی موسسات، سخت افزار و نرم افزار تمرکز کرد. در اینجا آمادگی الکترونیکی به معنی رایانهها و دسترسی میباشد. برای اینکه آماده الکترونیکی باشیم و بر روی فاصله رقمی پلی بزنیم به سخت افزار رایانهای و دسترسی به شبکه نیاز داریم و دولتها و پیشگامان خصوصی باید آن را تهیه کنند.
اقتصاد الکترونیکی
اگر هدف اقتصاد الکترونیکی باشد پس باید برروی کسب و کار فاوا تمرکز کرد. در اینجا آمادگی الکترونیکی معادل رایانه، دسترسی و اقتصاد است. سخت افزار رایانهای و دسترسی به شبکه مورد نیاز است اما بازار خودش این مشکل را حل میکند.
جامعه الکترونیکی
اگر هدف جامعه باشد آنگاه باید برروی کل جمعیت تمرکز کرد. در اینجا آمادگی الکترونیکی نیازمند آن است که ابتد مسائل پایه سواد، فقر، بهداشت و سایر مسائل اجتماعی برطرف شود. رایانه سودمند است ولی هیچ چیزی یک جامعه را تا زمانی که مشکلات پایه سواد، فقر و بهداشت آن برطرف نشده است آماده الکترونیکی نمیکند (و یا فواصل رقمی را کم نمیکند) .
حکومت الکترونیکی
اگر هدف حکومت الکترونیکی باشد پس باید برروی بازمهندسی فرآیندهای دولتی و روشهای سریعتر و شفافتر ارائه خدمات دولتی به شهروندان تمرکز کرد. اینجا آمادگی الکترونیکی به معنی رایانه، دسترسی و استفاده موثر از رایانه است. سخت افزار و دسترسی برای آمادگی الکترونیکی کافی نیستند، باید برنامههای مفصل آموزشی، محتوای محلی مرتبط و یک بخش محلی فاوا وجود داشته باشند؛ و در کنار آن بازمهندسی فرآیندهای کسب و کار.
تعریف هدف به تعریف پایندههای خطر در طی فرآیند کمک میکند. در زیر جدولی از حوزههای تمرکز مطالعات انجام شده در سطح بینالمللی برای کشورهای متعدد آمده است.
| مطالعه | تمرکز |
|
آمادگی تجارت الکترونیکی |
| ۲.CIDIF (Centre International pour le Dvelopment de I’Inforoute en Francais) | بازار خدمات اینترنت |
|
زیرساختار موجود |
|
آمادگی کسب و کار الکترونیکی |
|
زیرساختار |
|
جامعه دانشی (دانش محور) |
|
زیرساختار، جامعه رقمی، تحصیلات و دولت |
|
اقتصاد الکترونیکی |
|
اینترنت |
|
زیرساختار، جامعه الکترونیکی، مشیها، اقتصاد رقمی،
تحصیلات و دولت |
|
جامعه |
|
برآورد کیفی بر پایه میزان فراگیری گذشته و فعلی اینترنت |
|
مخابرات |
|
تمرکز اقتصاد |
|
بیشتر تحلیل SWOT یک ملت |
|
دسترسی، دولت، مردم |
هرکدام از مطالعات بالا براساس هدف و تمرکز مطالعه میتواند اختیار شود و یا برحسب نیازهای محلی تکامل یابد.
اجزای آمادگی الکترونیکی/ انتخاب نشانگرها
برحسب هدف برآورد، یک مدل انتخاب میشود و نشانگرها برای برآورد انتخاب میگردند. گستره وسیع نشانگرها به گروههای اصلی زیر طبقهبندی میشود.
دسترسی به شبکه: میزان دسترسی پذیری، هزینه و کیفیت شبکهها، خدمات و تجهیزات فاوا چقدر است؟
آموزش شبکهای: آیا نظام آموزشی فاوا را برای بهبود آموزش در فرایندهایش مجتمع میسازد؟ آیا برنامههای فنی آموزش برای آماده سازی نیروی کاری فاوا در جامعه وجود دارد؟
جامعه شبکهای: افراد تا چه حدی از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در کار و زندگی خصوصی خود بهره میبرند؟ آیا فرصتهای پرارزشی برای افراد با مهارتهای فاوا وجود دارد؟
اقتصاد شبکهای: کسب و کارها و دولتها چگونه از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات برای تعامل با عموم و یکدیگر بهره میبرند؟
مشی شبکهای: فضای مشیها تا چه گسترهای مشوق یا مانع پذیرش (جذب) فاوا و استفاده از آن شده است؟
اتحادیه‌ی بینالمللی مخابرات[۸] در تلاشی برای استاندارد کردن نشانگرها، یک مجموعه حداقلی از نشانگرهای دسترسی به جامعه اطلاعات (جدول شماره ۲) را پیشنهاد داده که کشورهای عضو طبق آن آمارهای مربوط را جمعآوری و ارایه نمایند. این‌ها از بین طیف وسیعی از نشانگرهای اقتصادی به عنوان مرتبطترین نشانگرها در طول زمان انتخاب شده و امکان الگوبرداری یک اقتصاد را از اقتصاد دیگر فراهم میکند. این نشانگرها را همچنین میتوان تجزیه کرد. برای مثال، نشانگر درصد خانوارهایی که به اینترنت دسترسی دارند میتواند به خانوارهایی که به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند تجزیه شود. این به ویژه برای کشورهایی که خواهان تصریح بیشتر و یا مقایسه خود با اقتصادهای پیشرفته تر هستند، کاربرد دارد.
این قابلیت به خصوص برای نشانگر‌هایی جالب است که پیش پا افتاده و کم اهمیت به نظر می‌آیند، مانند: درصد خانوارهای دارای رادیو. در این مورد، نشانگر میتواند به رادیوهای دیجیتالی یا رادیوهای با قابلیت اینترنت تجزیه شود.
به علاوه، توصیه‌های زیر برای بهبود بخشیدن به جمعآوری اطلاعات نشانگرهای خواسته شده و تقویت امکان مقایسه بینالمللی آنها از سوی اتحادیه بینالمللی مخابرات ارایه شده است:
مدل پیمایشهایی[۹] که توسط Eurostat طراحی شده برای جمعآوری اطلاعات راجع به کسب و کارها، افراد و خانوارهایی که از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات استفاده می‌کنند، میتواند به کار گرفته شود. این‌ها باید برای افزایش امکان مقایسه بینالمللی مورد استفاده قرار گیرند. در مواردی که پیمایش‌های راجع به خانوار و کسب و کار توسط دفاتر آمار ملی انجام شده باید سؤال‌های مربوط به دسترسی به فاوا نیز در آن گنجانده شوند.
ملت‌های توسعه یافته و آژانسهای بینالمللی باید به ملل در حال توسعه برای تدوین نشانگرهای فاوا از طریق ارایه کمک‌های فنی و منابع مادی یاری رسانند. کشورهای در حال توسعه که پیمایش‌های فاوا را انجام داده‌اند، میتوانند با انتقال روش‌ها و ساختار پرسش نامه‌ها به دیگر کشورها کمک کنند. کمک بینالمللی نیز باید فراهم شود تا ادارات آمار کشورهای در حال توسعه بیشتر بتوانند از اطلاعات به صورت بر خط استفاده کنند. همچنین، منابع مادی بیشتری برای انجام پیمایش‌های فاوا در اختیار این کشورها قرار داده شود.
آژانسهای دولتی فاوا همچون سازمان مقررات گذار مخابرات بهترین و مطلوب ترین محل برای جمعآوری و انتشار آمارهای ملی فاوا (مانند: تعداد مشترکان تلفن، تعداد مشترکان اینترنت، اینترنت پرسرعت بینالمللی) هستند. سیاست‌گذاران فاوا باید برای حصول اطمینان از تهیه آمارهای مبتنی بر پیمایش همچون: درصد خانوارهایی بهره‌مند از فاوا یا درصد جمعیت استفاده کنند. همچنین، آمارهای تهیه شده باید در معرض دید قرار داده شود و این یک نیاز است. کشورها، باید وبگاه دائمی خود را که در آن آمارهای جامعه اطلاعات وجود دارند ایجاد و معرفی نمایند. یک نمونه عالی استرالیا است که دفتر آمار آن صفحاتی از وب را به تعدادی نشانگرهای دسته‌بندی شده فاوا اختصاص داده است. نمونه دیگر، خدمات آماری مصر است که ترکیبی از آمارهای مربوط به دسترسی فرد، خانوار، کسب و کار، آموزش و پرورش را در یک صفحه وب قرار داده است. در سطح بینالمللی، یک درگاه[۱۰] نشانگرهای جامعه اطلاعاتی میتوان ایجاد کرد که به پایگاه اطلاعاتی ملی متصل باشد و الگوی پرسش نامه و روش کسب اطلاعات را نیز ارائه دهد.
| ردیف | نشانگر | دسته‌بندی | تعریف |
| ۱ | درصد خانوارهای دارای برق | خدمت عام | درصد خانوارهای بهره‌مند از برق |
| ۲ | درصد خانوارهای دارای رادیو | خدمت عام | درصد خانوارهایی که دارای گیرنده رادیو هستند. این شامل رادیوهایی که دارای قابلیت دیگر وسایل همچون سیستم‌های استریو، ساعت‌های زنگ دار، همچنین گوشی همراه و رادیو خودرو نیز میشود. |
| ۳ | درصد خانوارهای دارای تلویزیون | خدمت عام | درصد خانوارهایی که دارای گیرنده تلویزیون هستند. این شامل تلویزیون‌های رنگی و سیاه و سفید میشود. |
| ۴ | درصد خانوارهای دارای تلفن | خدمت عام | درصد خانوارهایی که دارای تلفن هستند. این نشانگر باید به زیر نشانگر‌هایی چون: خانوارهای دارای تلفن ثابت و همراه و فقط تلفن حمایت، فقط تلفن همراه تجزیه شود. در مورد خانوارهای دارای تلفن همراه چنانچه مشخص شود که امکان دسترسی به اینترنت نیز دارد مفید خواهد بود. |
| ۵ | درصد خانوارهای دارای رایانه | خدمت عام | درصد خانوارهایی که دارای رایانه شخصی هستند و در منزل از آن استفاده می‌کنند. |
| ۶ | درصد خانوارهایی که به اینترنت دسترسی دارند. | خدمت عام | درصد خانوارهایی که دسترسی به اینترنت در خانه برایشان فراهم است. تجزیه این نشانگر بر اساس نوع دسترسی (مانند: شماره‌گیری، پرسرعت) مفید است. |
| ۷ | پوشش جمعیتی تلفن سیار به درصد | دسترسی عام۲ | درصد جمعیتی که توسط تلفن همراه با سیگنال پوشش داده شده است نباید با درصد پوشش زمینی تلفن همراه و یا درصد جمعیت مشترک تلفن همراه اشتباه شود. دقت شود این نشانگر به طور نظری قابلیت استفاده از تلفن همراه را بررسی میکند، اگر کسی گوشی داشته باشد و مشترک شود این قابلیت را به فعلیت رسانده است. |
| ۸ | درصد جمعیتی که از رایانه استفاده می‌کنند. | دسترسی عام | درصد جمعیتی که از رایانه شخصی در مکان‌های مختلف (برای مثال، خانه، مدرسه، محل کار) استفاده می‌کنند. |
| ۹ | درصد جمعیتی که به اینترنت دسترسی دارند. | دسترسی عام | درصد جمعیتی که از دسترسی آسان به اینترنت (برای مثال، در خانه، محل کار، مدرسه و یا با طی مسافت نه چندان طولانی به یک مرکز خدمات ارتباطی) برخوردارند با کاربران اینترنت یکسان نیست، زیرا فردی ممکن است دسترسی به اینترنت داشته باشد اما از آن استفاده نکند. |
| ۱۰ | درصد کسب و کارهای دارای رایانه | کسب و کار | درصد کسب و کارهایی که در محل کار دارای رایانه هستند باید برحسب اندازه کسب و کار (کوچک، بزرگ و غیره) تجزیه شود. |
| ۱۱ | درصد کسب و کارهایی که به اینترنت دسترسی دارند. | کسب و کار | درصد کسب و کارهایی که در محل کار دارای رایانه هستند و به اینترنت دسترسی دارند باید برحسب اندازه کسب و کار (کوچک، بزرگ و غیره) تجزیه شود. |
| ۱۲ | درصد کسب و کارهای دارای وبگاه | کسب و کار | درصد کسب و کارهایی که در محل کار دارای رایانه هستند و وبگاه دارند باید برحسب اندازه کسب و کار (کوچک، بزرگ و غیره) تجزیه شود. |
| ۱۳ | نسبت شماردانش‌آموزان به شماررایانه | آموزش و پرورش | نسبت تعداد دانش‌آموزان به رایانه، باید به مدارس سطوح ابتدایی، راهنمایی و متوسطه تجزیه شود. این نشانگر شامل رایانه هایی است که برای دانش‌آموزان وجود دارد نه آنهایی که در امور اداری به کار گرفته میشود. ضمن اینکه این نشانگر ارتباطی به اینکه رایانه ها به اینترنت متصل هستند یا خیر، ندارد. |
| ۱۴ | درصد مدارسی که به اینترنت دسترسی دارند | آموزش و پرورش | درصد مدارسی که به اینترنت دسترسی دارند باید به مدارس سطوح ابتدایی، راهنمایی و متوسطه تجزیه شود. این نشانگر همچنین میتواند براساس نوع اتصال به اینترنت بیشتر تجزیه شود. |
| ۱۵ | درصد ادارات دولتی که به اینترنت دسترسی دارند | دولت | درصد ادارات دولتی برخوردار از دسترسی به اینترنت، این نشانگر باید برحسب تعداد کارکنان و نیز نوع ادارات دولتی (مانند، مرکزی، محلی) تجزیه شود. |
| ۱۶ | درصد ادارات دولتی دارای وبگاه | دولت | درصد ادارات دولتی دارای وبگاه، این نشانگر باید برحسب تعداد کارکنان همچنین نوع ادارات دولتی تجزیه شود. |
| ۱۷ | درصد کارکنان دولت که به اینترنت دسترسی دارند | دولت | این نشانگر تنها کارکنانی را شامل میشود که در ادارات به اینترنت دسترسی دارند. |
| ۱۸ | مشترکان تلفن ثابت به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت | شاخص دسترسی دیجیتالی[۱۱] | مشترکان تلفن ثابت دلالت بر افرادی دارد که برای خط تلفن سوئیچ عمومی شبکه تلفن متصل به تجهیزات مشتری (مانند، گوشی تلفن یا دور نگار) هزینه می‌پردازند و یک درگاهه(پورت) اختصاصی در مرکز تلفن دارند. به ازای ۱۰۰ نفر جمعیت نیز از طریق تقسیم تعداد مشترکان تلفن ثابت به جمعیت، ضربدر ۱۰۰ محاسبه میشود. |
| ۱۹ | مشترکان تلفن همراه به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت | مشترکان تلفن همراه دلالت بر کاربران تلفن‌های همراه قابل حمل دارد که از طریق مشترک شدن با یک خدمات تلفن همراه عمومی خودکار که از فناوری سلولی استفاده میکند امکان دسترسی به شبکه تلفن عمومی برایشان فراهم شده است. به ازای ۱۰۰ نفر جمعیت نیز از طریق تقسیم تعداد مشترکان تلفن سیار به جمعیت، ضربدر ۱۰۰ محاسبه میشود. | |
| ۲۰ | نرخ دسترسی به اینترنت (۲۰ ساعت در ماه) به عنوان درصدی از درآمد سرانه | شاخص دسترسی دیجیتالی | هزینه‌های مربوط به ۲۰ ساعت استفاده از اینترنت شماره‌گیری در ماه، اگر نرخ های باند پهن ارزان تر باشد باید جایگزین آن شود. داده باید شامل تمامی هزینه‌های مربوط به استفاده از تلفن باشد اما نه هزینه اجاره خط، ضمناً درآمد سرانه نیز با تقسیم بر ۱۲ به صورت ماهانه محاسبه میشود. |
| ۲۱ | پهنای باند اینترنت بینالمللی به جمعیت | شاخص دسترسی دیجیتالی | پهنای باند اینترنت بینالمللی دلالت بر سرعت گردش داده از کشور به نقاط اتصال اینترنت بینالمللی دارد و بیت در ثانیه اندازهگیری میشود. بیت به ازای جمعیت با تقسیم پهنای باند اینترنت بینالمللی به جمعیت حاصل میشود. |
| ۲۲ | مشترکان باند پهن به ازای ۱۰۰ نفر جمعیت | شاخص دسترسی دیجیتالی | مشترکان باند پهن دلالت بر مجموع DSL ، مودم کابلی و دیگر مشترکان باند پهن که سرعت آن بیش از ۱۲۸ کیلوبیت بر ثانیه در لااقل یک مسیر است. به ازای ۱۰۰ نفر جمعیت با تقسیم کل مشترکان باند پهن به جمعیت، ضربدر ۱۰۰ حاصل میشود. |
| ۲۳ | کاربران اینترنت به ازای ۱۰۰ نفر جمعیت | شاخص دسترسی دیجیتالی | کاربران اینترنت کسانی هستند که به طور منظم از اینترنت استفاده می‌کنند (ترجیحاً لااقل یک بار در ماه)، بهترین روش تعیین کاربران اینترنت، انجام پیمایش است. از طریق پیمایش میتوان اطلاعاتی درباره سن، تناوب استفاده و نوع دسترسی فراهم کرد. به ازای ۱۰۰ نفر جمعیت با تقسیم تعداد کاربران اینترنت به جمعیت، ضربدر ۱۰۰ حاصل میشود. |
انجام عملیات آماری خوب بسیار مهم است؛ همچنین شفافیت، وضوح، بهنگام و مرتبط بودن بسیار اساسی است. برخی کشورها آمار جزیی مربوط به مناطق را تهیه می‌کنند، اما آمار کل کشور را تهیه نمی‌نمایند. گاهی نیز تاریخ‌هایی که اطلاعات به آن تعلق دارد مشخص و شفاف نیست.
واژه‌هایی همچون دسترسی، مشترک و کاربر اغلب از روی سهل انگاری یا عدم درک صحیح مفهوم، یکسان و هم معنا به کار برده میشود؛ درحالی که، هر یک معنای خاص خود را دارد. همچنین، برخی اطلاعات نمی‌تواند از طریق سوابق اداری جمعآوری شود و انجام پیمایش اجتناب ناپذیر است. این موضوع، بویژه در مورد کاربران اینترنت مصداق دارد. کاربران اینترنت باید از طریق پیمایش و برپایه‌ای منظم و لااقل به صورت سالانه انجام پذیرد.
مشارکت بین سازمانهای بینالمللی، مؤسسات آماری ملی و سیاست‌گذاران فاوا در بسیاری از کشورها میتواند در نیل به هدف تهیه یک مجموعه از نشانگرهای کلیدی دسترسی به جامعه اطلاعاتی مؤثر باشد.
نشانگرهای مطالعات مختلف جهانی
برآورد آمادگی تجارت الکترونیکی APEC
شش دسته برای “آمادگی تجارت الکترونیکی” اندازهگیری میشوند:
- فناوری و زیرساختار پایه (سرعت، قیمت، دسترسی، رقابت بازار، استانداردهای صنعتی، سرمایه گذاری خارجی)
- دسترسی به خدمات شبکه (پهنای باند، تنوع[۱۲] صنایع، کنترل صادرات، قوانین کارت اعتباری)
- استفاده از اینترنت (استفاده در کسب و کار، دولت، خانهها)
- ترویج[۱۳] و بهرهوری (استانداردهای وضع شده توسط خود صنعت)
- منابع انسانی و مهارتی (تحصیلات فاوا، نیروی کار)
- تعیین موقعیت[۱۴] برای اقتصاد رقمی (مالیاتها، خودسامانی صنعت، نظام دولت، اعتماد مصرف کننده)
راهنمای آمادگی CSPP برای زندگی در دنیای شبکهای
راهنمای CSPP اندازهگیریهایی را در پنج دسته با خود حمل میکند:
رده بندی آمادگی الکترونیکی واحد هوشمند Economist/ تحقیقات Pyramid
این گزارش شش حوزه را اندازهگیری میکند (اعداد داخل پرانتز وزن هر حوزه است):
- پیوندگری[۱۷] (%۳۰)
- محیط کسب و کار (%۲۰)
- گزینش تجارت الکترونیک توسط مصرف کننده و مشاغل (%۲۰)
- محیط قانونی و قاعدهمند (%۱۵)
- حمایت از خدمات الکترونیکی (%۱۰)
- زیرساختارهای اجتماعی و فرهنگی (%۵)
ISI: شاخص جامعه اطلاعاتی
این مطالعه بر پایه چهار نشانگر است:
- زیرساختار رایانهای
- زیرساختار اطلاعاتی
- زیرساختار اینترنتی
- زیرساختار اجتماعی
KAM: ماتریس برآورد دانش[۱۸]
این مطالعه بر پایه چهار نشانگر میباشد
- نشانگر عملکرد
- مشوقهای[۱۹] اقتصادی و نظامهای سازمانی[۲۰]
- تحصیلات و منابع انسانی
- نظام مبتکر و پیشتاز
- زیرساختار اطلاعاتی
خطرات کسب و کار الکترونیکی McConnell International[۲۱]: بچنگ آوردن فرصت آمادگی الکترنیکی جهانی
این گزارش شامل پنج حوزه است:
- متصل بودن (زیرساختار، دسترسی و قیمت)
- رهبری الکترونیکی (مشیها و قواعد دولتی)
- امنیت اطلاعات (حقوق مالکیت معنوی، حریم شخصی، امضای الکترونیکی)
- سرمایه انسانی (تحصیلات فاوا، نیروی کار ماهر در دسترس)
- محیط کسب و کار الکترونیکی (رقابت، پایداری سیاسی و اقتصادی، سرمایه گذاری خارجی، زیرساختارهای اقتصادی)
Metric-net: شاخص فناوری جهانی ۲۰۰۲
این گزارش پنج حوزه را اندازهگیری میکند:
- مشاغل دانشی
- جهانی سازی
- پویایی و رقابت اقتصادی
- تبدیل به اقتصاد رقمی
- ظرفیت ابتکار و نوآوریهای فناورانه
شاخص فرصت های دیجیتال
سه شاخص اصلی فرصتهای دیجیتال عبارتند از:
- فرصت: شاخصی است که میزان بهره‌مندی مردم را از فناوری اطلاعات و ارتباطات میسنجد که شامل دو بخش پوشش و توانایی مالی میباشد.
- زیرساخت: شاخصی است که به ارزیابی ابزارهایی می‌پردازدکه کاربران را به شبکه ها متصل می سازد و از دو زیر مجموعه شبکه و تجهیزات مورد نیاز برای اتصال به شبکه ، تشکیل شده است.
- استفاده: این شاخص درصد افرادی را که از اینترنت استفاده می کنند میسنجد و از دو زیر مجموعه شامل میزان استفاده و کیفیت ارتباط تشکیل شده است.
شاخص توسعه انسانی[۲۲]
سازمان ملل در سال۱۹۹۰ برای اولین بار گزارشی را تحت عنوان توسعه انسانی در سطح جهان منتشر کرد. در اولین گزارش سازمان ملل توسعه انسانی چنین تعریف شده است: “توسعه انسانی روندی است که طی آن امکانات افراد بشر افزایش می یابد“. هر چند این امکانات به مرور زمان دچار تغییر در تعریف می شوند اما در کلیه سطوح توسعه برسه شاخص اساسی برای مردم تأکید می شود ؛
- عمر طولانی همراه با سلامت
- دستیابی به دانش
- دسترسی به امکانات و منابع مادی لازم برای زندگی مطابق استانداردهای قابل قبول
شاخص آمادگی شبکهای CID، هارواد
شاخص آمادگی شبکهای برپایه دو شاخص عمده است:
- استفاده از شبکه
- عوامل توانگر – زیرساختار اطلاعاتی، سخت افزار، نرم افزار و پشتیبانی، مشی فاوا، محیط کسب و کار و محیط اقتصادی، آموزش شبکهای، فرصتهای فاوا، سرمایه اجتماعی، دولت الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، زیرساختار کلی[۲۳]
آمادگی برای دنیای شبکهای CID: راهنمایی برای کشورهای در حال توسعه
این راهنما ۱۹ دسته متفاوت که دسترسی پذیری، سرعت و کیفیت دسترسی به شبکه، استفاده از فاوا در مدارس، محلهای کار، دولت و زندگی روزمره، مشی فاوا (تجارت و مخابرات)، برنامههای آموزشی فاوا، و تنوع سازمانها و مطالب مرتبط[۲۴] برخط[۲۵] را میپوشاند، اندازهگیری میکند.
مذاکره مدل شبکه CIDCM[۲۶]
چهارچوب فوق چهار دسته از اطلاعات برای هر کشور را اندازهگیری میکند:
- پیشزمینه و سابقه – محتوای[۲۷] ساختاری (اقتصاد، سطوح تحصیل، زیرساختار موجود)، ساختار سیاسی و فرهنگ (نوع حکومت، شیوه تعیین مشی)، آداب فرهنگی (مذهب و غیره).
- بازیگران کلیدی در توسعه اینترنت – مسئولیتها و اهداف بازیگران مرتبط در دولت، کسب و کارهای داخلی و خارجی، دانشگاهها، سازمانهای غیردولتی[۲۸]، موسسات اقتصادی بینالمللی، گروههای تحقیقاتی.
- مشی فاوا و توسعه اینترنت در طول زمان – دسترسی، قواعد، رقابت.
- مذاکرات بین بازیگران توسعه اینترنت کشور – هر جنبه توسعه اینترنت و مشی فاوا به چهار مرحله دسته بندی میشود (پیش اقتصادی، اقتصادی، رقابتی، ادغامی / یکپارچه[۲۹]).
توزیع جهانی پروژه اینترنت Mosaic
اینترنت در یک کشور را در یک نقطه خاص از زمان با شش بعد اندازهگیری میکند:
- فراگیری (کاربرد به ازای سرمایه[۳۰])
- توزیع جغرافیایی
- میزان جذب بخشی (کاربرد در بخشهای عمده اقتصاد)
- زیرساختار اتصال
- زیرساختار سازمانی (وضعیت بازار خدمات اینترنت)
- پیچیدگی کاربرد
بررسی بین المللی تجارت الکترونیکی WITSA
اینترنت در یک کشور را در یک نقطه خاص از زمان با هشت بعد اندازهگیری میکند:
- اطمینان[۳۱]
- فناوری
- مسائل نیروی کار
- مشی عمومی
- مالیات بندی[۳۲]
- فرآیند کسب و کار
- هزینهها
- اخلاق مصرفکننده
آژانس همکاری توسعه بینالملل سوئیس[۳۳]
اینترنت در یک کشور را در یک نقطه خاص از زمان با سه بعد اندازهگیری میکند:
- معیارهای جمعیت شناختی[۳۴]
- معیارهای اقتصادی
- معیارهای فاوا
آژانس توسعه بینالملل ایالات متحده (USAID)
مطالعه مشروح کشورها با چهارچوبی بر مبنای چهار P:
- دسترسی (Pipes)
- بخش دولتی (مشیهای دولتی، دولت الکترونیکی) (Public Sector)
- بخش خصوصی (کاربرد) (Private Sector)
- مردم (آموزش) (People)
مجمع اقتصادی جهان
سه دسته را برای آمادگی الکترونیکی اندازهگیری میکند
- مشی
- زیرساختار پایه
- پروژههای سطح اولیه[۳۵]
تکامل معیارها
هر نشانگر برای هدف برآورد به صورت یک جمعبندی از معیارهای گوناگون طبقهبندی میشود. برای مثال زیرساختار اطلاعاتی؛ چگالی مخابراتی[۳۶]، تعداد ارتباط تلفن همراه، طول شبکه فیبرنوری و غیره را بعنوان معیارهای خود دارد.
شناسایی معیارها
برای هر نشانگر باید معیارهای گوناگونی شناسایی شود. این معیارها میتوانند از مطالعات جهانی گوناگون استخراج شوند و یا یک گروه از متخصصان دامنه[۳۷] میتوانند آنها را تکامل بخشند.
انتساب یک پایه به معیار
به همراه تعریف یک معیار، باید یک پایه نیز برای آن انتخاب شود. برای مثال وقتی که ایالات مختلف را با هم مقایسه میکنیم به تعداد رایانههای شخصی در آن ایالات نگاه نمیکنیم، ما به تعداد رایانههای شخصی به ازای جمعیت کل ایالت نگاه میکنیم.
دسته بندی معیارها
معیارها به دو دسته اصلی[۳۸] و ثانویه دسته بندی میشوند و منابع هر دسته شناسایی میشود. منابع ثانویه دادهها میتوانند گزارشهای منتشر شده، و دادههای وب باشد. دادههای اصلی اطلاعاتی هستند که از طریق تحلیل و بررسی بدست میآید.
راهبردهای جمعآوری داده
هنگامی که معیارها شناسایی شدند، گام بعدی جمعآوری دادههای معتبر برای آنها میباشد. دادهها میتوانند با راهبردهای متفاوتی جمعآوری گردند.
کمّی
فرمهای گزارشی مجموعهای از سوالات صریح درباره فناوری اطلاعات و مشی استان (ایالت) بر مبنای معیارها پرسیده میشود و دادههای اصلی بدین ترتیب جمعآوری میگردند.
شیوههای آماری از لحاظ ریاضی دادههای کشور را برای یافتن روابطی بین عوامل جدا تحلیل میکند، بعنوان مثال بدنبال رابطهای بین دسترسی به اینترنت و دموکراسی سیاسی میگردد.
کیفی
بهترین رفتار[۳۹] از تجربه آموخته شده در سایر کشورها و یا مقایسه مستقیم با سایر کشورهای مشابه استفاده میکند. این تحلیل بر پایه نظر متخصصین خواهد بود.
تحلیل تاریخی حوادث بینظیر سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی در کشور مورد نظر از این حوادث بینظیر برای توضیح یا پیشبینی فناوری اطلاعات در کشور استفاده میکند.
استاندارد سازی دادهها
دادههای بدست آمده از بررسیها و تحلیلها و … به همین صورت نمیتوانند استفاده شوند؛ ممکن است در دادهها انحراف[۴۰] و یا مقیاس[۴۱] وجود داشته باشند. متغیرهای انتخاب شده برای تحلیلها معمولاً با واحدهای متفاوتی اندازهگیری شدهاند و جمعپذیر نمیباشند. پس ضروری است که آنها را به واحدهای مقایسهپذیر استاندارد تبدیل کنیم طوری که مقیاس اولیه اولیه انتخاب شده برای اندازهگیری آنها نتایج را منحرف نکند.
در مطالعه NRI دادههای خام به یک مقیاس ۱-تا-۷ توسط تبدیل خطی تبدیل شدند تا با دادههای کلی سازگار باشند.
مدل NRI از شاخص پارامتریک زیر استفاده میکند:
M = ماکزیمم نمونه
m = مینیمم نمونه
S = ارزش نمونه
C = ارزش کشور
برخورد دیگر استاندارد سازی متغیرها به صورت زیر است:
xij = (Xij – Xm) /s
که در اینجا xij مشاهده عاری از مقیاس است. Xij مشاهده اصلی و Xm میانگین متغیر و s انحراف معیار آن است.
سری تبدیل شده حالا عاری از مقیاس است و میانگین صفر و انحراف معیار یک دارد.
مقداردهی وزنها
تعیین وزن یک معیار با سه روش زیر ممکن است:
وزنهای یکسان
میتوان به معیارهای بدست آمده وزنهای یکسان داد تا مثلاً از جمع آنها یک ردهبندی بدست آورد. اما در بیشتر موارد این راه توصیه نمیشود زیرا که معیارها از سطوح اهمیت یکسانی برخوردار نیستند. بعضی از معیارها مانند تراکم مخابراتی از بعضی دیگر مانند اتصال ISDN مهمترند.
وزنهای فردی/ ذهنی[۴۲]
برخورد دیگر این است که بر اساس درک متخصصان وزنهای موضوعی به معیارها بدهیم و از آنها میانگین بگیریم. فرآیندهایی مانند فرآیند تحلیلی سلسله مراتبی نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد. اما باز این فرآیندها بر مبنای درک افراد است و میتواند مورد سوال واقع شود.
وزنهای عینی/ بیرونی[۴۳]
روش دیگر برخورد استفاده از تکنیکهای تحلیل آماری میباشد. این تکنیکها بر اساس مقادیر مشاهده شده به معیارها وزن اختصاص میدهند. تحلیل اجزاء اصلی[۴۴] یکی از این تکنیکهای مقداردهی سنهای وزن عینی به معیارها میباشد.
رده بندی و تحلیل قیاسی
رده بندی نهایی با ضرب مقادیر بدست آمده در وزن معیارها انجام شده و در نتیجه یک شاخص بدست میآید.
پس از آن هم اجرای برنامههای عملکردی گلوگاهها و فرصتها در حوزههای مختلف را مورد تاکید قرار میدهند.
جمع بندی
بدون تردید برآوردهای آمادگی الکترونیکی آمدهاند تا تلاشهای توسعه را از طریق ارائه معیارهایی برای مقایسه و پیشبرد سنجیده هدایت کنند، اما حوزههای زیادی وجود دارند که باید در حین انجام چنین برآوردی در ذهن خود نگهداریم. آنها عبارتند از:
- برآوردهایی را که در حوزه مورد نظر قبلاً انجام شده مرور کنید. گزارشهای زیادی از قبل وجود دارند. در بین پروژههای آمادگی الکترونیکی برای جلوگیری از دوباره کاری، به هماهنگی و تدبیر بیشتری نیاز است.
- هرگاه که یک برآورد آمادگی الکترونیکی در حال انجام است باید مطمئن شد که نتایج آن در دسترس عموم قرار میگیرد. آژانس یا سازمانی که هزینه برآورد را میپردازد باید گردش نتایج برای استفاده گسترده را تضمین کند – معمولاً این گام فراموش میگردد.
- نظرات تمام سرمایهداران[۴۵] در فرآیند آمادگی الکترونیکی از طریق پیادهسازی منعکس شود.
- از نتایج برآورد بطور موثر در جهت توسعه یک راهبرد الکترونیکی استفاده شود که به چگونگی بهبود آمادگی الکترونیکی و استفاده از فاوا جهت منفعت کشور بپردازد.
- این برنامههای عملیاتی باید واقعگرایانه ساخته شود. برنامه باید متشکل از گامهای کوچک و انجامپذیر باشد که نتایج قابل تکرار، مقیاسپذیر و نگهداریپذیر را منجر شود. این بهترین برخورد برای کوچک کردن شکاف رقمی و اطمینان از عدم هدر رفتن منابع ارزشمندی است که برای اندازهگیری آمادگی الکترونیکی استفاده میشود.
مراجع و منابع
- gipiproject.org/readiness/readiness_guide_5.pdf
- cspp.org/projects/readiness/
- ebusinessforum.com/index.asp?layout=rich_story&doc_id=367&country_id=VN&channelid
- =۶&categoryid=20&title=Introducing+the+EIU%27s+e%2Dbusiness%2Dreadiness+rankings+World
- worldpaper.com/2001/jan01/ISI/2001%20Information%20Society%20Ranking.html
- mcconnellinternational.com/ereadiness/ereadiness2.pdf
- metricnet.com/specials/GNEImain.html
- csudh.edu/fac/lpress/gdiff/
- http://www.cid.harvard.edu/cr/gitrr_030202.html
- readinessguide.org/guide.pdf
- bsos.umd.edu/cidcm/projects/neo.html
- infodev.org/ereadiness/methodology.htm
- unomaha.edu/India_new.pdf
- www.sida.se/Sida/jsp/Crosslink.jsp?d=321&a=9481
- usaid.gov/regions/europe_eurasia/eeresources.html#IT
- weforum.org/pdf/DigitalDivide/SADC.pdf
- bsnl.co.in
- ispai.com
- mit.gov.in
- itc.ir
- irantelecom.ir/
[۱] Information & Communication Technology (ICT)
[۲] Asian Pacific Economic Cooperation (APEC)
[۳] Self-regulation
[۴] Kable and Government Computing Report
[۵] Public sector
[۶] business
[۷] Proposal
[۸] International Telecommunications Union (ITU)
[۹] Survey
[۱۰] Portal
[۱۱] Digital Access Index
[۱۲] Diversity
[۱۳] Promotion
[۱۴] Positioning
[۱۵] Enablers
[۱۶] Ubiquity
[۱۷] Connectivity
[۱۸] Knowledge Assessment Matrix
[۱۹] Incentives
[۲۰] Institutional Regimes
[۲۱] McConnell International’s Risk E-Business
[۲۲] Human Development Index (HDI)
[۲۳] General infrastructure
[۲۴] Relevant
[۲۵] Online
[۲۶] CIDCM’s negotiating the Net Model
[۲۷] Context
[۲۸] NGOs
[۲۹] Consolidated
[۳۰] Capita
[۳۱] trust
[۳۲] Taxation
[۳۳] Swedish International Development Cooperation Agency
[۳۴] Demographic
[۳۵] Ground level
[۳۶] Teledensity
[۳۷] Domain experts
[۳۸] Primary
[۳۹] Best practice
[۴۰] Bias
[۴۱] Scale
[۴۲] Subjective
[۴۳] Objective
[۴۴] Principal Component Analysis
[۴۵] stakeholders
