بررسی تأثیر اینترنت بر هویت ملی

امروزه اینترنت به سریع ترین، گسترده ترین و مناسب ترین وسیله اطلاع رسانی تبدیل شده است. با رشد روز افزون اینترنت و افزایش شمار کاربرانی که به اینترنت متصل می شوند، لزوم توجه به ابعاد تأثیر اینترنت ضروری به نظر می رسد.

در پژوهش حاضر با طرح پرسشهایی به تحلیل و تبیین «تأثیر اینترنت بر هویت ملی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری در سال تحصیلی ۹۱-۱۳۹۰» پرداخته شده است. بخش میدانی که به صورت پیمایشی می باشد، با استفاده از تکنیک پرسشنامه داده ها را سنجیده، توصیف و تحلیل می نماید. نمونۀ ۳۷۲ نفری از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده است. متغیرهای مستقل که ارتباط آنها با میزان هویت ملی سنجیده شده است عبارتند از: مدت استفاده از اینترنت، میزان استفاده از اینترنت، میزان آشنایی با استفاده از اینترنت، مکان استفاده از اینترنت و نوع استفاده از اینترنت.

نتایج و یافته های به دست آمده از طریق فرایند تجربی این پژوهش حاکی از این است که هدف کلی تحقیق «بررسی تأثیر اینترنت بر هویت ملی کاربران» حاصل شده است. همبستگی بین دو متغیر هویت ملی و میزان استفاده روزانه از اینترنت(۰.۱۹-)، دو متغیر هویت ملی و مدت استفاده از اینترنت(۰.۱۶-) و بین دو متغیر هویت ملی و میزان آشنا بودن کاربران با استفاده از اینترنت(۰.۱۳-) به صورت معکوس بوده. بین میزان استفاده از اینترنت در خانه و هویت ملی آنها رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. بیشترین تأثیر بر هویت ملی را آشنایی با استفاده از اینترنت دارد و تأثیر مدت استفاده و میزان استفاده نیز با یکدیگر برابر است. و همچنین نشان دادند که تأثیر اینترنت بر هویت ملی دانشجویان دانشگاه آزاد ساری، در حد متوسط رو به بالا است. همچنین؛ نتیجۀ رگرسیون خطی چند متغیره متغیرهای مستقل با اوقات فراغت نشان می دهد که از میان متغیرهای مستقل، میزان استفادۀ کاربران، آشنا بودن کاربران با استفاده از اینترنت و مدت استفاده کاربران از اینترنت دارای تأثیر معنادار بر هویت ملی می باشند. مقایسۀ بتاها نشان می دهد متغیر میزان استفاده روزانه از اینترنت و دو متغیر آشنایی با استفاده از اینترنت و مدت استفاده از اینترنت با هم با ضرایب بتای (۰.۲۲- و دو متغیر دیگر۰.۱۵-)، به ترتیب قوی ترین و ضعیف ترین تأثیر را بر متغیر وابسته هویت ملی نشان می دهد.

واژه های کلیدی:

اینترنت، هویت، هویت ملی، ابعاد هویت ملی

مقدمه و طرح مساله:

با رشد روز افزون اینترنت و افزایش شمار کاربرانی که به اینترنت متصل می شوند، لزوم تأثیر اینترنت ضروری به نظر می رسد چرا که اینترنت به عنوان یک وسیله ی ارتباطی چندرسانه ای است که در درون خود دنیایی از اطلاعات را جای داده است و چندین رسانه مثل؛ تلویزیون، وسایل چاپی، تلفن و… را در درون خود ادغام کرده. اینترنت همچنین به عنوان یک رسانه ی دو طرفه عمل کرده و یک تعاملی بین فرستنده پیام و گیرنده پیام بوجود می آورد، که به قول جیمز اسلوین: «اینترنت در مقایسه با ظهور سایر رسانه های الکترونیکی که به صورت یک پدیده گسترش یافته است، الگوهای متفاوت و متداول ارتباطی از قبیل رادیو و تلویزیون را به شکل یک شبکه تعاملی گسترده، در هم آمیخته است» (اسلوین،۱۳۸۰ : ۳).

این تکنولوژی در همه جای زندگی روزمره افراد، وارد شده است و همه ابعاد زندگی آنها را تحت تأثیرخود قرار داده است. زندگی راحت تر، ساده تر، ارتباطات وسیع تر و ارزان تر همگی ازمزایای این تکنولوژی ها محسوب می شوند، با این همه ممکن است تأثیرات منفی و ناخواسته ای را به همراه داشته باشد. مشکلات فناوری های نوین، برای بشر از تازگی برخوردار نیست. تکنولوژی به طور ذاتی مضر نیست اما ممکن است تأثیرهای زیان آور، ناخواسته و غیره منتظره را به همراه داشته باشد.

ظهور اینترنت به عنوان رسانه ای قدرتمند در سالهای اخیر تهدیداتی را نیز به همراه داشته است، یکی از این تهدیدات آن است که استفاده از اینترنت به تدریج جایگزین روابط واقعی انسانها در زندگی روزمره می گردد و ابزاری است که از طریق ایجاد و فراهم آوردن فضایی مجازی برای ایجاد رابطه، افراد را از دردسر روبرو شدن با دیگران و قرار گرفتن در وضعیت جهان واقعی رها می سازد.

هویت ملی به این دلیل که پاسخگوی سئوالات اساسی در بعد تکالیف جامعه ای می باشد برای افراد جامعه فراهم کنندۀ پایه و پشتوانۀ فکری برای رفتار و اندیشه های اجتماعی محسوب می شود. این در حالی است که امروزه افزایش ارتباطات جهانی و جهانی شدن باعث ایجاد تغییرات بسیاری در جوامع مختلف شده است. امروزه با توجه به کثرت هویت های کسب شده توسط فرد در جامعه، هویت ملی وی دچار نقصان شده و پایه و اساس شخصیت متعهد به حاصله مورد تهدید قرار گرفته است.

این روند به ویژه در کشورهای در حال توسعه نمود بیشتری دارد، این کشورها تا چندی پیش دارای ارزشها،هنجارها ونگرشهای ویژۀ خود بوده اند.با هجوم انواع مظاهر فرهنگی – اجتماعی غرب،دچار نوعی نقصان و بی هویتی شده اند(رزازی فر، ۱۳۷۹ : ۱۰۷-۱۰۶).

در ایران نیز با توجه به دوران گذار از یک جامعه ی سنتی به صنعتی، تناقضات بسیاری دامنگیر افراد به ویژه قشر دانشجو در زمینه ی پاسخگویی به پرسش هایی درباره ی خود، ملت خود و…شده است. آنگونه که تحقیقات بسیاری نشان از یک آشفتگی و بحران در پایه های هویتی شخصیت دانشجویان ایرانی دارد (همان منبع،۱۰۹).

فرد ایرانی هرچند که از لحاظ تاریخی و فرهنگی دارای پشتوانه های عظیم ملی است و افتخارات و فرهنگ غنی را پشت سر خود دارد، در کسب این هویت با مسائل و مشکلاتی روبرو است که مهمترین آن تعارض ظاهری میان عناصر اصلی این هویت است.

بنابراین، توجه به ارائه ی تصویری یکپارچه و صحیح از هویت ملی حائز اهمیت اساسی است و اینترنت در این میان از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است. با این حال باید گفت که امروزه مسأله ی هویت ملی، یکی از اساسی ترین مسائل پیش روی نظام اجتماعی ایران به شمار می رود که با ید به آن پاسخ داده شود (رزازی فر، ۱۳۷۹ : ۱۱۵-۱۱۴).

در نتیجه هویت ملی، برای اعضای جوامع به ویژه دانشجویان که بیشتر به اینترنت دسترسی دارند مسئله ساز است. ما در این تحقیق از انواع تأثیراتی که اینترنت در جوامع می تواند داشته باشد، به دنبال «بررسی تأثیر اینترنت بر هویت ملی در ابعاد جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی “میراث فرهنگی” در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری در سال تحصیلی۹۰-۱۳۹۱» هستیم.

مروری بر مطالعات پیشین:

– مقاله بهزاد دوران در مورد هویت ملی و تعامل در فضای سایبرنتیک (۱۳۸۶) در شهر تهران. بدین منظور فرضیه پژوهش با اتکا به نظریه هویت اجتماعی تاجفل، صورت بندی شد و برای اندازه گیری هویت ملی، مقیاسی ساخته و اعتباریابی شد. فرضیه تحقیق با دو تکنیک من وایت نی و رگرسیون چند متغیره آزمون گردید، که تأیید نشد.

– مجتبی عباسی قادی و مرتضی خلیلی کاشانی در پژوهشی با عنوان تأثیر اینترنت بر هویت ملی (۱۳۹۰) بر روی مردم مناطق مختلف شهر تهران، به این نتایج دست یافته اند: ۱- متغیر مدت استفاده کاربران از اینترنت، به میزان ۰.۳۲- بر هویت ملی آنها تأثیر دارد و این مطلب گویای این امر است که به ازای هر واحد کاهش در مدت استفاده کاربران از اینترنت، ۰.۳۲ به میزان هویت ملی آن ها افزوده می شود. ۲- متغیر میزان استفاده کاربران از اینترنت، به میزان ۰.۲۸- بر هویت ملی آنها تأثیر دارد. ۳- متغییر واقعی تلقی کردن محتوای سایتهای اینترنت از سوی کاربران،به میزان ۰.۴۶- بر هویت ملی آنها تأثیر دارد.

– شری ترکل[۳] (۱۹۹۹)، به بررسی فضای مجازی بر هویت در ماساچوست ( یکی از ایالت های آمریکا ) پرداخته است. به نظر او فضای سایبری امکان نمایش شخصیت را فراهم می سازد اما این نمایش بسیار جدی خواهد بود، افرادی که نسبت به آنچه در پشت شخصیت مجازی آنها قرار گرفته است، آگاهی پیدا می کنند افرادی هستند که بیشترین شانس برای موفقیت را در استفاده از تجارب مجازی در انتقالات فردی و اجتماعی را دارا می باشند و افرادی که وقت زیادی را در فضای مجازی می گذرانند، افرادی هستند که می توانند با روحیه خود انعکاسی به این فضا نزدیک شوند. به نظر او اینترنت تغییراتی را در نوع تفکر ما، شکل اجتماعات و شخصیتهای ما ایجاد می نماید.

– مطالعات دیگری توسط بری ولمن[۴] و کیت همپتن[۵]در دانشگاه تورنتو کانادا در سالهای ۱۹۹۹-۱۹۹۸ صورت گرفته است.آنها به مقایسه جوامعی که از اینترنت استفاده میکنند و جوامعی که استفاده نمی کنند، پرداختند.نتایج این تحقیق بیانگر ارتباطات مثبت و مکمل میان روابط اینترنتی وواقعی بود.اکثر کاربران اینترنتی روابط قبلی خود را حفظ کرده و گسترش دادند.

– اریکا اشلزینگر[۶]، در سال ۲۰۰۳ به بررسی هویت ملی و اینترنت (اهمیت کد یک کشور در نام فضای اینترنتی آن کشور) در دانشگاه تگزاس امریکا پرداخت. او به این نتیجه رسیده که بودجه ثبت دامنه، باعث ارتقا چشمگیر امکانات اینترنتی در جزایر شده است و هر کشور برای نامگذاری دامین(فضای اینترنتی) آن کشور، طبق یک سیاست و الگویی خاص پیش می رود.

– از دیگر کارهای مهم در این زمینه کار، دونکن تایمز[۷] در سال ۱۹۹۹ در مورد هویت، جامعه و اینترنت در انجمن جامعه شناسی امریکا است. به نظر او یک ارتباط نزدیک بین هویت فردی و هویت گروهی وجود دارد و معتقد است؛ موفقیت نسل سوم ارتباطات بی سیم، ممکن است به نوبه خود به مراتب نتایج اقتصادی بیشتر برای شرکت های مخابرات و سهامداران آنها را در پی داشته باشد.

جمع بندی پیشینه تحقیق:

توسعۀ شبکه های ارتباطی در دهه های اخیر باعث پیدایش تحول در همۀ ابعاد زندگی انسانها شده است و در میان وسایل و رسانه های نوظهور، اینترنت جایگاه ویژه ای دارد. استفاده از اینترنت می تواند بر بسیاری از شئونات زندگی انسانها مؤثر باشد، دخالت در شکل گیری هویت یکی از این موارد است. هویت آگاهی فرد از جایگاه و منزلت خود و آگاهی از نقشها و وظایف خود است و انواع آن عبارتند از: هویت فردی (شخصی)، هویت خانوادگی، هویت ملی (ایرانی)، هویت دینی، هویت قومی و هویت جنسیتی.

از جمع بندی پژوهش های ذکر شده می توان به اهمیت هویت و عوامل تأثیرگذار در شکل گیری هویت بویژه اینترنت پی برد. یکی از نتایج مهم در تحقیقات این پژوهشگران، این است که استفاده از اینترنت بر ابعاد مختلف هویت بالأخص هویت دینی، خانوادگی و ملی تأثیرات معکوس دارد و باعث تضعیف آنها می شود. آنها بیشتر به صورت کلی به تأثیرات اینترنت پرداخته اند. استفاده از اینترنت مخصوص گروه سنی خاصی نیست و همۀ گروههای سنی را در بر می گیرد. تحقیقات صورت گرفته کمتر به تأثیرات اینترنت به ویژه تأثیر میزان استفاده، مدت، نوع ومکان استفاده از اینترنت بر دانشجویان، پرداخته اند.

تحقیقات انجام گرفته دارای نقاط ضعف دیگری نیز می باشند، از جمله؛ درنظر نگرفتن ابعاد مختلف هویت ملی،عدم انتخاب چهارچوب نظری مناسب،توصیف پدیده وعدم تبیین مناسب موضوع می باشند.بنابراین در پژوهش حاضر تمام سعی برآن است تا با عمق بیشتر و در ارتباط با گروه دانشجویان،این مسائل مورد بررسی قرار گیرد.

ادبیات نظری:

واژۀ جامعۀ اطلاعاتی، در سالهای۱۹۷۰ و۱۹۸۰ مطرح شد و از نیمۀ دوم دهۀ۱۹۹۰ به بعد مورد استفاده قرار گرفت(محسنی،۱۳۸۰،۲۰). این اصطلاح جامعه ای را توصیف می کند که برای تولید انواع کالاهاوخدمات،وابسته به تکنولوژی اطلاعات میباشد(همان منبع،۱۷).

یکی از مهم ترین محورهای جامعۀ اطلاعاتی، بزرگراه های اطلاعاتی هستند که اینترنت یکی از مهم ترین نمونه های آن است. این بزرگراه ها از نظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ موقعیت و فضای جدیدی را برای انسان های معاصر فراهم می کنند، و تصویری از انسان نشان می دهد که در همۀ مکان ها می تواند حضور پیدا کند و باعث تغییر آگاهی ها، نگرش ها و رفتارهای انسان ها می شوند (همان منبع،۲۰-۱۹).

این جامعه‌،‌ باعث بوجود آمدن اجتماعات‌ و هویت های‌ جدید می گردد. جامعه ای‌ که‌ به‌ ارتباطات‌ مبتنی‌ برصنعت‌ چاپ‌، تلویزیون‌ و تلفن‌ متکی‌ است‌، شیوه‌ تولید به‌ گونه ای‌ است‌ که‌ هویت ها را به‌ صورت‌ عاقل‌، سودمند و خودبسنده‌ ظهور پیدا می کند، اما در جامعۀ اطلاعاتی‌، جامعه ای‌ که‌ ارتباطات‌ الکترونیکی‌ سیطره‌ دارد ذهنیت ها و هویت های‌ ناپایدار، چند لایه‌ و پراکنده‌ گسترش پیدا می کند. مارک پاستر، در «عصر دوم رسانه ها» تأکید می کند؛ در دورۀ جدید که اینترنت و ارتباطات الکترونیکی در جامعه سیطره دارد، این داده ها و اطلاعات و یا به عبارت دقیق کلمه این اجتماعات مجازی هستند که هویت افراد را می سازند (پاستر،۱۳۷۷ : ۱۱۲).

مانوئل کاستلز مفهوم «جامعه اطلاعاتی» را به صورت مشروط به کار می برد و معتقد است، نام بردن از یک جامعۀ اطلاعاتی به معنای همگونی همه شکل های اجتماعی به صورت جهانی نیست. به جامعه ای، اطلاعاتی یا جامعۀ متکی بر اطلاعات می گویند که این دو شرط را دارا باشد: ۱. اعضای این جامعه در شکل کنونی خود، به صورت سرمایه داری تلقی شوند ۲. تنوع و چندگونگی فرهنگی و نهادی در میان آن جوامع وجود داشته باشد(وبستر،۱۳۸۰ : ۴۸).

ویلیام مارتین، جزء اولین کسانی است که موضوع جامعۀ اطلاعاتی را مطرح کرده است. از نظر او: با اینکه مفهوم جامعۀ اطلاعاتی از سالها پیش مرسوم بوده است اما هنوز در مورد معنای آن اتفاق نظر وجود ندارد، بنابراین جامعۀ اطلاعاتی در حکم یک نیروی عظیم است. وی معتقد است براساس این مفهوم، اطلاعات نقش مهمی در این نوع جوامع دارند و استدلال و تفاهم به جای اینکه مبتنی برقدرت یا ماده گرایی باشد،مبتنی برمحتوا واحساسات میباشد(محسنی،۱۳۸۰:۱۸-۱۷).

از نظر فرانک وبستر، جامعه اطلاعاتی بر نوآوری وسیع فناوری های اطلاعاتی اشاره دارد. وی پنج تعریف از جامعۀ اطلاعاتی مشخص می سازد: تکنولوژیکی، اقتصادی، شغلی، مکانی و فرهنگی (وبستر،۱۳۸۰ :۲۰). وی می افزاید، بهترین تعریفی که از جامعۀ اطلاعاتی می توانیم داشته باشیم، بر پایۀ نوآوری های تکنولوژیکی است.

مانوئل کاستلز و شهر اطلاعاتی

ظهور جامعه شبکه ای یکی از ارکان اساسی اندیشه کاستلز دربارۀ جامعه اطلاعاتی است. او در یکی از مهم ترین مباحث خود به نقش تکنولوژی های ارتباطی مانند اینترنت، در عضوگیری و گسترش قدرت جنبش های اجتماعی می پردازد (بهرامی کمیل، ۱۳۸۸، ۱۰۹).

وی، با دگرگونی فرهنگهای سنتی توسط رسانه های جدید الکترونیکی موافق نیست، بلکه معتقد است باعث جذب فرهنگ در خود می شود. او ادامه می دهد، ارتباط کامپیوتری جایگزین سایر وسایل ارتباطی نمی شود و شبکه های جدیدی ایجاد نمی کند، بلکه الگوهای اجتماعی که از قبل وجود دارند را تقویت می کند. سیستم های چندرسانه ای بیشتر جلوه های فرهنگی را با همه تنوع شان در قلمرو خود جای می دهند. همۀ جلوه های فرهنگی از بدترین تا بهترین و از نخبه گراترین تا مردمی ترین در این جهان دیجیتالی گرد هم می آیند. جهانی که در ابر متنی غول آسا و غیر تاریخی جلوه های گذشته، حال و آینده ذهنی را که برقرار کنندۀ ارتباط است، به یکدیگر پیوند می زند (کاستلز، ۱۳۸۰، ۴۳۱-۴۲۷). او به مانند ژان بودریار معتقد است که، همۀ اشکال ارتباط بر مبنای تولید و مصرف نشانه هاست. مانوئل کاستلز، بین واقعیت و نمایش نمادین تمایزی قایل نیست او با صراحت می گوید: هیچ گونه جدایی بین واقعیت و نمایش نمادین وجود ندارد، واقعیتی که تجربه می شود همواره مجازی است، چون همواره از طریق نمادها درک می شوند، که عمل را با گونه ای معنا شکل می دهند که از چهارچوب تنگ معنایی که نمادها برای آن در نظرگرفته اند،میگریزد(کاستلز،۱۳۸۰، ۴۳۱).

او می افزاید، همۀ واقعیتها از طریق نمادها بیان می شوند و در ارتباط انسانی و تعاملی بدون در نظر گرفتن رسانۀ ارتباط، همۀ نمادها در ارتباط با معانی و واژگانی که به آنها اسناد داده می شود به نوعی دچار تغییر می شوند، به تعبیری می توان گفت که کل واقعیت به گونه ای مجازی ادراک می شود. سیستمی که ایجاد می کند، سیستمی است که در آن خود واقعیت و وجود مادی – نمادین مردم، کاملاً در متنی از تصاویر مجازی و در جهانی واقع نما غرق شده است که در آن چیزهایی که بر روی صفحه تجربه است، از نظر کاستلز عبارت از کنش کنشگران انسانی بر روی یکدیگر که بواسطه تعامل میان هویت های زیستی و فرهنگی از خلال ارتباط با محیط طبیعی و اجتماعی تعیین می شود (پولادی، ۱۳۸۲، ۴۱).کاستلز با نظر پستمن،هماهنگ است که میگوید: «واقعیت را آنگونه که هست نمی بینیم، بلکه آنگونه می بینیم که زبانهایمان هستند و زبانهای ما رسانه ها هستند. رسانه های ما و استعاره های ما،محتوای فرهنگ ما را میآفرینند»(کاستلز،۱۳۸۰، ۳۸۳).

کاستلز در کتاب عصر اطلاعات (اقتصاد، جامعه و فرهنگ) چنین آورده است: تکنولوژی های جدید اطلاعات با تغییر فرایند پردازش اطلاعات، همۀ پهنه های فعالیت انسانها را تحت تأثیر قرار می دهند و امکان برقراری رابطۀ پایان ناپذیر میان پهنه های مختلف و نیز بین عناصر و کارگزاران این فعالیتها را فراهم می سازند (همان منبع، ۱۰۳).

به گفته وی، مهم ترین تأثیر فرهنگی ارتباط رایانه ای، تقویت شبکه های اجتماعی که تسلط فرهنگی دارند و افزایش حالت کلان شهری و جهانی شدن شبکه های اجتماعی، است. به زعم او ارتباط رایانه ای می تواند بطور قدرتمندی در تقویت انسجام اجتماعی نخبگان جهان شهری مؤثر باشد و از معنای فرهنگ جهانی و از گردش سریع پیام های نخبگان در کلان شهر حمایت کند (کاستلز،۱۳۸۰، ۴۲۲). در مورد اثرات ارتباطی تکنولوژی های جدید ارتباطی و اطلاعاتی، کاستلز می گوید: «هنوز مشخص نیست که در این شبکه های الکترونیکی چه مقدار معاشرتهای اجتماعی ایجاد میشود و تأثیرات فرهنگی این نوع جدید معاشرتهای اجتماعی چیست» (همان منبع، ۴۲۰).

او عقیده دارد که به دلیل تازگی سیستم چندرسانه ای ها،ارزیابی تأثیرات آنها بر فرهنگ جامعه کار سختی است وتنها میتوان گفت که تحولات بنیادینی در راه است،با این وجود شواهد تجربی پراکنده و تفسیر آگاهانه از اجزا مختلف شبکه های ارتباطی جدید،مبنایی برای طرح فرضیاتی درباره گرایشهای اجتماعی وفرهنگی نوظهوراست(همان منبع،۱۳۸۰،۴۲۷).

کاستلز، هویت را به مثابه فرایندی تعریف می‏کند که یک کنشگر اجتماعی‏ خود را به وسیلۀ آن شناسایی می کند و از خلال خصائص فرهنگی (و نه دیگر ساختارهای اجتماعی) جهان معنایی خود را می‏سازد. اما هویت جویی لزوماً به معنی‏ ناتوانی در ایجاد ارتباط نیست. «ناسیونالیسم فرهنگی» غالباً در خدمت احیای‏ جامعۀ ملی است و ملت را محصول تاریخ و فرهنگ منحصر به‏ فرد خود و بستگی جمعی آن می‏داند. کاستلز، به عنوان شاهدی بر این پدیده به نظر آلن تورن‏ اشاره می کند که گفته است در جامعۀ فراصنعتی که در آن خدمات فرهنگی به‏ جای کالاهای مادی جای می گیرد، دفاع از شخصیت و فرهنگ کنشگر اجتماعی در برابر منطق بازار جایگزین اندیشه مبارزه طبقاتی می‏شود. ما اکنون در سرتاسر جهان، همزمان شاهد جهانی شدن از یک سو و پراکندگی‏ و هویت جویی از سوی دیگر هستیم. چنین پدیده ای چگونه ممکن است؟ کاستلز برای پاسخ گفتن به این معما از جانبی دیگر به تحلیل جامعه شناسانه – روان کاوانه‏ ریموند بارگلو اشاره می‏کند. بارگلو، برای گشودن راز این پارادوکس چنین استدلال‏ می کند که اگرچه سیستم های اطلاعاتی و شبکه سازی از طرفی باعث افزایش‏ قدرت انسان در سازماندهی شده است اما از طرف دیگر مفهوم کنشگر مستقل و منفرد را که مفهومی سنتی در غرب است، دچار تزلزل کرده است؛ فرد که به دنبال‏ تحولی طولانی در تاریخ و تکنیک است؛ اینک خود را به کلی گم کرده است،برای جستن‏ پیوندتازه ای به سراغ هویت مشترک وبازسازی شده میرود(پولادی،۱۳۸۲، ۴۷).

شری ترکل

خانم ترکل معتقد است، ما در پایان قرن فرویدیسم قرار داریم. فروید محصول قرن نوزدهم بوده است، اگرچه او بار علمی بسیار متفاوتی نسبت به زمان ما داشته است اما امروزه در مواجهه با چالشهای فضای سایبر، نیاز ما به فلسفۀ خودشناسی افزایش بیشتری یافته است. فلسفه ای که در مقابل تنوع و پیچیدگی موضوعات، قدرت سمبلیزم (نمادین) و نمایش های شخصیتی توان مقاومت داشته باشد.

بنابراین به نظر میرسد که ما از تحلیل روانشناسی به فرهنگ کامپیوتری در حال گذر هستیم. فرهنگی که دیگر مجبور نیستیم آن را با قواعد فرویدیسم، مورد ارزیابی قرار دهیم بلکه می توانیم با استفاده از خطاهای پردازش اطلاعات آن را ارزیابی نماییم (ترکل، ۱۹۹۹، ۶۴۳).

وی در کتاب زندگی بر صفحه نمایش، هویت در عصر اینترنت «توانایی اینترنت در تغییر دادن فهم های مردم پسند در باب هویت و این‌همانی» را تفصیل می دهد. او به ما می گوید که در اینترنت «ما دل و جرأت پیدا می کنیم که به خودمان چونان موجودی سیال، نابهنگام و نوپدید، مرکز زدوده، چندگانه و هماره در جریان اندیشه کنیم» (ترکل، ۱۹۹۵، ۲۶۴-۲۶۳). از این رو «اینترنت،آزمایشگاه اجتماعی مهمی شده است از برای آنکه ساختها و بازساختهای آنگونه خودی در بوته امتحان نهاده شودکه مشخصات زندگی پست مدرن را توصیف میکند»( همان منبع، ۱۸۰).

وی معتقد است؛ وقتی که خودمان را در آینۀ ماشینها نگاه می کنیم، تصویر متفاوتی از خودمان می بینیم. او می افزاید: در ده سال گذشته (۱۹۸۴)، هنگامی که برای اولین بار کامپیوترم را «آینه ای از خودم» فرض کردم، ارتباط متناظری (متقابلی) را بین انسان و ماشین دیدم اما امروزه این مسئله، دیگر مسئله ی اصلی نیست، سیستم شبکه ها که به سرعت در حال گسترش است و به طور خاص اینترنت نامیده می شود؛ میلیون ها انسان را با یکدیگر در ارتباط قرار می دهد و باعث ایجاد تغییراتی در نوع تفکر، شکل اجتماعات و شخصیتهای ما می شود (ترکل، ۱۹۹۹، ۶۴۳).

هربرت مارکوزه

هربرت مارکوزه، یکی از منتقدان شدید تکنولوژی های نوین بود. او معتقد بود، که تکنولوژی در جامعه نوین منجر به توتالیتاریسم می شود. در واقع او می گوید؛ که «این تکنولوژی به روشهای مؤثرتر و حتی دلخوش کننده تر نظارت خارجی بر افراد، منجر می شود. او این فکر را رد می کند که تکنولوژی در جهان نوین بی طرف است و آن را در عوض وسیله ای برای تسلط بر مردم می داند. به عقیده او، این وسیله از آن روی مؤثر است که به ظاهر خنثی می نماید ولی در واقع مردم را به بردگی می کشاند، تکنولوژی در خدمت سرکوب فردیت است». از نظر او، تکنولوژیهای جدید باعث کاهش اختیارات و آزادی های افراد در جامعه میشود و این امر منجر به شکل گیری “جامعه تک بعدی” می شود (ریتزر، ۱۳۸۳،۲۰۳). مارکوزه معتقد است؛ رشد عقلانیت ابزاری و توسعۀ تکنولوژی برای انسانها نتیجه ای جز بدبختی و جنگ نداشته است. وی در کتاب انسان تک ساحتی می گوید: «توسعۀ تکنولوژی، حاکمیت جامعه را بر افراد، سخت استوار ساخته و نظامی بوجود آورده، که به نوبۀ خود، خط مشی این توسعه و شکل زندگی و توانایی انسانها را تعیین می کند. پیداست که هرگونه اعتراض و فریاد ناشی از شناخت تاریخی و به خاطر آزادی انسان، کاری ناپسند تلقی شده است. هرگونه دگرگونی کیفی، که بر ایجاد نهادهایی کاملاً متفاوت با تشکیلات جامعۀ صنعتی، منتهی گردد و شناخت های تازه ای را در امر تولید و کیفیت زندگی، بوجود آورد، مسلماً از سوی جامعه سرکوب می گردد» (بهرامی کمیل، ۱۳۸۸، ۷۵-۷۴). وی استدلال می کند که این سرکوبی خلاقیت و آزادی فقط به روشهای خشونت آمیز پلیسی یا تنبیه محدود نمیشود بلکه رسانه های ارتباط جمعی وخانواده ها نیز می توانند بطور غیر مستقیم باعث چنین سرکوبهایی شوند. به ویژه وسایل ارتباط جمعی، امیال کاذبی را در انسانها ایجاد می کنند که آنها را در پذیرش وضع موجود قانع می کند (بهرامی کمیل، ۱۳۸۸،۷۵).

وی، تکنولوژی را فی نفسه دشمن نمی انگارد، بلکه آن صورتی از تکنولوژی که در جوامع سرمایه داری جدید رایج است را دشمن انسانها می داند. او می افزاید، تکنولوژیها هر چقدر هم که ناب و خاص باشند، انسانها را به سلطه می کشند و باعث نابودی آنها می شوند. این روند را فقط با یک انقلاب می توان از بین برد، انقلابی که تکنولوژیهای نوین را در راستا و خدمت نیازها و اهداف انسانها درآورد. در واقع مارکوزه در این رابطه با مارکس هم عقیده است؛ که تکنولوژی در ذات خود مسأله ساز نیست بلکه میتوان بااستفاده مناسب از آن برای ساختن یک جامعه بهتر کمک گرفت(ریتزر،۱۳۸۳، ۲۰۳).

جمع بندی مبانی نظری تحقیق:

با توجه به نظریات مطرح شده،امروزه نقش و جایگاه رسانه های ارتباطی و اینترنت در حدی است که نمیتوان زندگی را بدون حضور آنها قابل تصور دانست.رسانه ها فقط وسیلۀ سرگرمی نیستند؛بلکه در بسیاری از جنبه های فعالیت اجتماعی و فردی ما دخالت و نقش دارند و کارکردهای مختلفی از جمله انتقال اطلاعات،آموزش،سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت مخاطبان را بر عهده دارند.اینترنت به عنوان یک رسانه در کنار نهادهای دیگری که طرز تفکر افراد جامعه را میسازند،نقش عمده ای را ایفاء میکند. این رسانه با ارائۀ الگو و هنجارهای خاص باعث ایجا همنوایی در افراد میشود و با ماهیت خاصی که دارد، باعث رشد فردگرایی می شود. هر یک از کاربران با توجه به ویژگی های فردی و اجتماعی خود، استفادۀ خاصی از این رسانه می کنند و تحت تأثیر آن واقع می شوند.

فرضیه های تحقیق:

۱) به نظر می رسد بین مدت استفاده کاربران از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معناداری وجود دارد.

۲) به نظر می رسد بین میزان استفاده کاربران از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معناداری وجود دارد.

۳) به نظر می رسد بین میزان آشنا بودن کاربران با استفاده از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معناداری وجود دارد.

۴) به نظرمی رسد بین مکان استفاده کاربران از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معناداری وجود دارد.

۵) به نظرمی رسد بین نوع استفاده کاربران از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معناداری وجود دارد.

روش تحقیق:

روش تحقیق در پژوهش حاضر، پیمایشی و واحد تحلیل «فرد» است، سطح تحلیل نیز خرد می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه بوده است. جامعۀ آماری این تحقیق را کلیۀ دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری (۱۱۸۶۵) تشکیل میدهند.حجم نمونه موردنظر برابر است با۳۷۲ نفر و روش نمونه گیری تصادفی ساده می باشد.

اعتبار[۸] و روایی[۹] تحقیق

پرسشنامۀ پژوهش شامل ۳۲ سؤال محقق ساخته می باشد، که برای تعیین اعتبار ابزار تحقیق (پرسشنامه)، از اعتبار صوری و اعتبار سازه[۱۰] استفاده شده است.

همچنین، برای حصول اطمینان سعی گردید که اعتبار ابزار سنجش توسط تعدادی از اساتید گروه جامعه شناسی نیز تأیید گردد. اساتید پس از مطالعه نظرات اصلاحی خود را اعلام داشته، پس از رفع اشکالات اعتبار پرسشنامه مورد تأیید اساتید قرار گرفت. همچنین برای سنجش روایی از آلفای کرنباخ استفاده شده است. در جدول صفخۀ بعد مقادیر این آماره آمده است. در این پژوهش میزان کل آلفای کرنباخ ۰.۸۱ شده است و نشان از آن دارد که ابزار پژوهش دارای قابلیت اعتماد و پایایی مناسب است.

الف) یافته های توصیفی پژوهش:

*توصیف متغیرهای زمینه­ای پاسخگویان:

بررسیها نشان می دهد ۴۴.۴درصد پاسخگویان زن و ۵۵.۶درصد آنها نیز مرد می باشند و از این تعداد ۶۸درصد پاسخگویان مجرد و۳۲درصد آنها نیز متأهل هستند. از نظر مقطع تحصیلی ۸۷.۷ درصد دانشجویان در مقطع کارشناسی، ۱۰.۷درصد در مقطع کارشناسی ارشد و ۱.۶درصد نیز در مقطع دکتری مشغول به تحصیل می­باشندکه ۴۳درصد پاسخگویان در رشته­های ریاضی و مهندسی، ۲۳.۷درصد در رشته­های تجربی و پزشکی، ۳۳.۳درصد نیز در رشته­های علوم انسانی مشغول به تحصیل می­باشند. میانگین ترم تحصیلی آنها ۴.۲ بوده وکمترین ترم ۱ و بیشترین آن نیز ۱۰ می­باشد.

*توصیف متغیرهای اصلی پژوهش:

از بین کل پاسخگویان ۸۶.۶درصد پاسخگویان از اینترنت استفاده کرده و ۱۳.۴درصد آنها نیز از اینترنت استفاده نمی­کنند. به عبارت دیگر از این پس در تحلیل­های این پژوهش دانشجویانی که از اینترنت استفاده نمی­کنند حذف خواهند شد. میانگین مدت زمان استفاده از اینترنت ۵.۳ سال بوده و کمترین و بیشترین آن نیز به ترتیب یک سال و ۱۴ سال است. میانگین میزان استفاده در روزانه از اینترنت۲ ساعت بوده و کمترین و بیشترین آن نیز به ترتیب کمتر از یک ساعت(به میزان نیم ساعت یا کمتر) و ۱۲ ساعت است. میزان آشنایی ۰.۶درصد دانشجویان اصلاً با اینترنت آشنا نبوده، ۴.۶ درصد خیلی کم، ۳۱.۹درصد کم، ۵۲.۶درصد زیاد و ۱۰.۳درصد نیز خیلی زیاد با اینترنت آشنایی دارند. میزان فایده­مندی استفاده از اینترنت برای ۰.۳درصد دانشجویان اصلاً، ۰.۶درصد خیلی کم، ۸.۸درصدکم، ۵۹.۱درصد زیاد و ۳۱.۱درصد نیز خیلی زیاد است.۱۷.۲ درصد آنها در کافی­نت، ۷.۴درصد در دانشگاه و ۷۵.۴درصد در خانه از اینترنت استفاده می­کنند.

نوع استفاده از اینترنت در رابطه با فرستادن یا دریافت ایمیل بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۵.۸ درصد)، به میزان کم، در رابطه با گرفتن نرم افزار بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۱.۲ درصد)، کم، در رابطه با جستجوی علمی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۳۵.۲ درصد)، زیاد، در رابطه با جستجوی خبرهای داخلی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۸.۸ درصد)، کم، در رابطه با جستجوی خبرهای خارجی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۶.۳ درصد)، کم، در رابطه با سایت های آموزشی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۳۱.۷ درصد)، زیاد، در رابطه با سایت های فرهنگی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۳۳.۶ درصد)، کم، در رابطه با سایت­های اقتصادی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۳۱.۲ درصد)، کم، در رابطه با سایت­های تفریحی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۷.۴ درصد)، زیاد، در رابطه با موسیقی داخلی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۶.۹ درصد)، زیاد از اینترنت استفاده می­کنند.

در رابطه با چت بیشتر پاسخگویان(یعنی ۴۲.۲ درصد)، اصلاً، در رابطه با بازی آنلاین بیشتر پاسخگویان(یعنی ۵۱.۹ درصد)، اصلاً، در رابطه با سایت­های ورزشی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۳.۹ درصد)، اصلاً، در رابطه با سایت­های سیاسی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۷.۷ درصد)، اصلاً، در رابطه با موسیقی خارجی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۴.۵ درصد)، اصلاً، در رابطه با دانلود فیلم مذهبی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۳۴.۷ درصد)، اصلاً، در رابطه با دانلود فیلم کمدی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۶.۶ درصد)، اصلاً، در رابطه با دانلود فیلم خانوادگی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۶.۹ درصد)، اصلاً، در رابطه با دانلود فیلم جنسی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۵۷.۳ درصد)، اصلاً، در رابطه با دانلود فیلم شو بیشتر پاسخگویان(یعنی ۴۱.۹ درصد)، اصلاً، در رابطه با تصاویر جنسی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۵۴.۶ درصد)، اصلاً، در رابطه با تصاویر خواننده های ایرانی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۹.۶ درصد)، اصلاً، در رابطه با تصاویر خواننده های خارجی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۳۵.۲ درصد)، اصلاً، در رابطه با تصاویر هنرپیشه های ایرانی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۲۶.۶ درصد)، اصلاً، در رابطه با تصاویر هنرپیشه های خارجی بیشتر پاسخگویان(یعنی ۳۴.۷ درصد)، اصلاً و در نهایت در رابطه با نوشتن در محیط­های وبلاگ بیشتر پاسخگویان(یعنی ۳۷.۹ درصد)، اصلاً، از اینترنت استفاده نمی­کنند.

با استفاده نکردن از اینترنت بعلت نداشتن کامپیوتر، ۲۵.۱ درصد کاملاً موافق، ۲۴۰ درصد موافق، ۱۹.۱ درصد بی­نظر، ۱۹.۷ درصد مخالف و ۱۲ درصد نیز کاملاً مخالف هستند. با استفاده نکردن از اینترنت به علت پایین بودن سرعت اینترنت، ۹.۳ درصد کاملاً موافق، ۱۶.۷ درصد موافق، ۱۸.۴ درصد بی­نظر، ۳۵.۱ درصد مخالف و ۲۰.۴ درصد نیز کاملاً مخالف هستند. با استفاده نکردن از اینترنت بعلت عدم علاقه به اینترنت، ۲۲.۴ درصد کاملاً موافق، ۳۱.۳ درصد موافق، ۲۳.۹ درصد بی­نظر، ۱۵.۲ درصد مخالف و ۷.۲ درصد نیز کاملاً مخالف هستند.

میزان استفاده از فیلترشکن در بین ۱۹.۹درصد پاسخگویان خیلی زیاد، ۱۴.۶درصد زیاد، ۱۷.۹درصد کم، ۱۵.۷درصد خیلی کم بوده و۳۱.۹درصد نیز اصلاً از فیلترشکن استفاده نمی­کنند.

*توصیف پاسخگویان برحسب متغیر هویت ملی

هویت ملی دانشجویان با ۲۱ سؤال پرسیده شده بود. این گویه­ها در نرم افزار ترکیب شده و با استفاده از آمارۀ میانگین شاخص نهایی ساخته شده است.

میانگین شاخص هویت ملی دانشجویان، ۳.۹۵بوده و کمترین و بیشترین آن نیز به ترتیب ۲و۵ است. بنابراین به نظر میرسدهویت ملی دانشجویان بالاترازمتوسط ارزیابی شده است.

ب) بخش دوم: یافته­های استنباطی پژوهش

در این بخش از پژوهش به آزمون فرضیات پرداخته می­شود.

– آزمون فرضیه اول: به نظر می رسد بین مدت استفاده کاربران از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معنا داری وجود دارد.

با توجه به جدول فوق مشخص است که همبستگی بین دومتغیر هویت ملی و مدت استفاده از اینترنت(۰.۱۶-) به صورت معکوس بوده و در سطح ۰.۰۵ معنادار است.

– آزمون فرضیه دوم: به نظر می­رسد بین میزان استفاده کاربران از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معنا داری وجود دارد.

با توجه به جدول فوق مشخص است،همبستگی بین دو متغیرهویت ملی و میزان استفاده روزانه از اینترنت(۰.۱۹-) به صورت معکوس بوده و در سطح ۰.۰۵ معنادار است.

– آزمون فرضیه سوم: به نظر می رسد بین میزان آشنا بودن کاربران با استفاده از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معنا داری وجود دارد.

با توجه به جدول فوق مشخص است که همبستگی بین دو متغیر هویت ملی و میزان آشنا بودن کاربران با استفاده از اینترنت(۰.۱۳-) به صورت معکوس بوده و در سطح ۰.۰۵ معنادار است. بنابراین فرضیه محقق تأیید شده است.

– آزمون فرضیه چهارم: به نظر می رسد بین مکان استفاده کاربران از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معنا داری وجود دارد.

جدول فوق نشان می­دهد، میانگین هویت ملی پاسخگویان در بازه۰ تا ۵ در رابطه با دانشجویانی که در دانشگاه از اینترنت استفاده می­کنند بالاتر از سایرین به میزان(۴.۱۸) بوده و پس از آن کسانی که درکافی نت(۳.۹۵) استفاده کرده،در نهایت آنهایی که درخانه(۳.۸۸) استفاده می­کنند.

جدول فوق نیز نشان می­دهد که با توجه به آماره­یF و سطح معناداری آن که کمتر از ۰.۰۵ میباشد، می­توان گفت فرضیه محقق تأیید و بین هویت ملی دانشجویان و مکان استفاده از اینترنت آنان رابطه معناداری وجود دارد. از سوی دیگر میزان همبستگی بین ساعات استفاده از اینترنت در هر کدام از امکان فوق در جدول صفحه بعد آمده است.

با توجه به جدول فوق مشخص است که همبستگی بین متغیر هویت ملی و میزان استفاده از اینترنت در کافی نت (۰.۰۳-)، در دانشگاه(۰.۰۲) و در خانه(۰.۲۰-) می­باشد ولی فقط در رابطه با میزان استفاده از اینترنت این رابطه در سطح ۰.۰۵ معنادار است.

– آزمون فرضیه پنجم: به نظر می رسد بین نوع استفاده کاربران از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معنا داری وجود دارد.

همانطور که در ابتدای این بخش آمد، ابتدا توصیف نوع استفاده کاربران در جدول فوق آمده وسپس با استفاده از آزمون فریدمن رتبه بندی میزان استفادۀ هر یک از انواع فوق محاسبه گردیده است.

جدول صفحۀ بعد نتیجه معناداری این آزمون را نشان می­دهد.

با توجه به جدول فوق مشخص شده است که رتبه­بندی آزمون فریدمن در رابطه با میزان استفاده از اینترنت در هر یک از انواع جدول قبل معنادار است.

سپس به بررسی میزان همبستگی پرداخته شده است. جدول قبل نشان می­دهد که میزان همبستگی بین میزان استفاده از اینترنت جهت چت، فرستادن یا دریافت ایمیل، بازی آنلاین، سایت های تفریحی، موسیقی خارجی، دانلود فیلم جنسی، دانلود فیلم شو، تصاویر جنسی، تصاویر خواننده­های ایرانی، تصاویر خواننده­های خارجی، تصاویر هنرپیشه­های خارجی و نوشتن در محیطهای وبلاگ با هویت ملی معکوس و معنادار بوده و می­توان هرگاه میزان استفاده از اینترنت در این موارد بالا رود میزان هویت ملی کاهش یافته و همچنین میزان همبستگی بین میزان استفاده از اینترنت جهت سایت­های آموزشی، سایت­های فرهنگی و دانلود فیلم مذهبی با متغیر هویت ملی مستقیم و معنادار بوده و می­توان گفت هرگاه میزان استفاده از اینترنت در هر یک از این موارد بالا می­رود میزان هویت ملی نیز افزایش می­یابد و در رابطه با میزان استفاده از اینترنت جهت گرفتن نرم افزار،جستجوی علمی، جستجوی خبرهای داخلی، جستجوی خبرهای خارجی، سایت های ورزشی،سایت­های اقتصادی،سایت های سیاسی، موسیقی داخلی، دانلود فیلم کمدی،دانلود فیلم خانوادگی و تصاویر هنرپیشه­های ایرانی نیز همبستگی معنادار نیست و بین هویت ملی دانشجویان و میزان استفاده از اینترنت در این موارد رابطه وجود ندارد.

بنابراین فرضیه های محقق تأیید شده و میتوان گفت بین مدت استفاده، میزان استفاده، میزان آشنایی،مکان ونوع استفاده کاربران از اینترنت و هویت ملی آنها رابطه معناداری وجود دارد.

رگرسیون چندگانه

با توجه به موضوع و مدل نظری پژوهش به نظر می­رسد جهت استخراج میزان تأثیر متغیرهای مستقل بر وابسته بایستی از آزمون رگرسیون استفاده شود. دراین بخش سه رگرسیون گرفته شده است و خلاصه نتایج آزمون رگرسیون به شرح جدول زیر است. گفتنی است رگرسیون اصلی پژوهش شماره یک بوده و دو رگرسیون دیگر با توجه به وضعیت متغیر ارائه گردیده است.

جدول فوق نشان می­دهد، میزان استفاده کاربران از اینترنت (۰.۱۵-) بر روی هویت ملی آنها مؤثر بوده و از طرف دیگر دو متغیر آشنا بودن کاربران با اینترنت و مدت استفاده کاربران از اینترنت نیز به ترتیب (۰.۱۱-) و (۰.۱۵-) بر روی آن مؤثر است. در نهایت اینکه متغیر آشنا بودن با اینترنت نیز بر روی متغیرهای میزان استفاده کاربران از اینترنت و مدت استفاده از آن به ترتیب (۰.۴۱) و (۰.۳۴) مؤثر است.

بررسی مدل پژوهش

در این پژوهش با توجه به اینکه نوع و مکان استفاده از اینترنت کیفی و اسمی است از رگرسیون خارج می­گردند و مدل به شکل زیر در آمده است. بنابراین مدل رگرسیونی برای بررسی این مدل با استفاده از سه متغیر مستقل و هویت ملی انجام گرفت و در ادامه مدل استخراجی از این رگرسیون­ها به صورت زیر می­باشد.

مدل فوق میزان تأثیر متغیرهای پژوهش را بر روی متغیر وابسته نشان داده است.

بحث و نتیجه گیری

این پژوهش کوششی بود برای یافتن این پرسش که اینترنت چه تأثیری بر هویت ملی خواهد گذاشت؟ پس از مطالعه و بررسی پیرامون موضوع پژوهش، در پاسخ به سئوال مذکور چند فرضیه را بیان کردیم.چنانچه دولت مردان و سیاست گذاران شرایط جدید را درک نکرده و تمهیدات لازم را جهت برخورد فعالانه با موج جهانی شدن اتخاذ ننمایند، اینترنت می تواند منجر به تضعیف هویت ملی شود اما اگر تدابیر لازم جهت برخورد منطقی و معقول با مسأله اتخاذ شود، اینترنت می تواند به فرصتی جهت تحکیم هویت ملی در ایران تبدیل شود. سپس با محور و اصل قرار دادن فرضیات تحقیق، پژوهش را سازماندهی کردیم و همه ی تلاش خود را برای تأیید فرضیات و نشان دادن وجود رابطه ی معنادار میان متغیرهای مستقل و متغیر وابسته بکار گرفتیم.

پس از ذکر کلیات پژوهش، در بخش اول به بیان پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی در راستای موضوع تحقیق پرداختیم؛ در بخش دوم مروری اجمالی بر ادبیات اینترنت، هویت و هویت ملی داشتیم؛ و در بخش سوم، چارچوب نظری پژوهش را بیان کردیم.

در بخش چهارم؛ روش و شیوۀ تحقیق را بیان کردیم.در این بخش متدولوژی[۱۱] پژوهش شامل تعریف دقیق جامعۀ آماری و گروه نمونه مورد مطالعه و حجم نمونه، روش نمونه گیری، ابزارهای اندازه گیری، اعتبار و روایی، طرح پژوهش و روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها کاملاً توضیح داده شد.

همچنین در این بخش، داده های تجربی[۱۲] به داده های آماری تبدیل شده و در رابطه با فرضیه های پژوهش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

فهرست منابع

– ابوالحسنی، سید رحیم (۱۳۸۷)؛ «مؤلفه های هویت ملی با رویکردی پژوهشی»، فصلنامه سیاست،مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره ۳۸، شماره ۴، صص۲۲-۱.

– اسلوین، جیمز (۱۳۸۰)؛ «اینترنت و جامعه»، مترجم: عباس گیلوری و علی رادباوه، تهران: نشر کتابدار.

– پاستر، مارک (۱۳۷۷)؛ «عصر دوم رسانه ها»، مترجم: غلامحسین صالحیار، تهران: انتشارات مؤسسه ایران.

– تامپسون، جان بروکشایر (۱۳۸۰)؛ «رسانه ها و مدرنیته: نظریه اجتماعی رسانه ها»، مترجم: مسعود اوحدی، تهران: انتشارات سروش.

– جنکینز، ریچارد (۱۳۸۱)؛ «هویت اجتماعی»، مترجم: تورج یاراحمدی،تهران: نشر شیرازه.

– دواس، دی. ای (۱۳۸۷)؛ «پیمایش در تحقیقات اجتماعی»، مترجم: هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی، چاپ دهم.

– دوران، بهزاد (۱۳۸۶)؛ «هویت ملی و تعامل در فضای سایبرنتیک»، پرتال علوم انسانی.

– ربانی، جعفر(۱۳۸۱)؛ «هویت ملی»، تهران: سازمان انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران.

– رزازی فر، افسر(۱۳۷۹)؛ «الگوی جامعه شناختی هویت ملی در ایران (با تأکید بر رابطه میان هویت ملی و ابعاد آن)»، فصلنامه مطالعات ملی، سال دوم، شماره ۵.

– ریتزر، جورج(۱۳۸۳)؛ «نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر»، مترجم: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.

– عباسی قادی، مجتبی و خلیلی کاشانی، مرتضی (۱۳۹۰). «تأثیر اینترنت بر هویت ملی»، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

– سورین، ورنر جی و تانکارد، جیمز دبلیو (۱۳۸۱)؛ «نظریه های ارتباطات»، مترجم: علیرضا دهقان، دانشگاه تهران: مؤسسه انتشارات.

– کاستلز، مانوئل (۱۳۸۰)؛ «عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (ظهور جامعه شیکه ای)»، مترجم: احد علیقلیان، افشین خاکباز، حسن چاوشیان؛ ویراستار: علی پایا، جلد۱، تهران: انتشارات طرح نو.

– کیاکجوری، سعید (۱۳۸۶)؛ «عوامل مؤثر در هویت ملی دانشجویان دانشگاه پیام نور شیراز»، فصلنامه هویت ملی، پیک نور، سال پنجم، شماره ۱، صص ۱۱۰-۹۷.

– گیدنز، آنتونی (۱۳۷۸)؛ «تجدد و تشخص»، مترجم: ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.

– محسنی، منوچهر (۱۳۸۰)؛ «جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی»، تهران: نشر دیدار.

– ویندال، سون؛ سیگنایتزر، بنو و اولسون، جین تی (۱۳۸۷)؛ «کاربرد نظریه های ارتباطات»، مترجم: علیرضا دهقان، تهران: انتشارات جامعه شناسان، چاپ دوم.

– Schlesinger, Erika. “National Identity and Internet (the significance of one’s own country code within a domain name)” Telecommunications and Information Policy Institute, University of Texas, Austin, Texas, USA, 2003.

– Timms, Duncan. “Identity, Community and the Internet” Sociological Association of America, 1999.

– Turkle, SHerry. “Cyberspace and Identity” Contemporary Sociology, Vol 28, No.6, 1999.

– Wellman, Barry & Hampton, Keith “Living networked on and offline” University of Toronto, Journal of Contemporary Sociology, Val 28, 1999.

 منبع : http://sociologyscience.com